جعل در معانی لغوی به صورت خلق کردن و دگرگون کردن مطرح می شود و در حقوق نیز، ایجاد هر چیزی، از جمله اسناد، به ضرر فرد دیگر و بر خلاف واقعیت، به یکی از روش هایی که در قانون پیش بینی شده است را جرم جعل می گویند. این جرم بیشتر در زمینه جعل اسناد و پول و چک و مدارک اتفاق می افتد اما کالا و شیء نیز می توانند به صورت تقلبی تولید و ارائه شوند که نوعی جعل محسوب می شود. برای تحقق جعل در قوانین ایران، حیله و نیرنگ در فرآیند تغییر اسناد و قصد ضرر به دیگری باید وجود داشته باشد. در ماده ۵۲۳ الی ۵۴۲قانون مجازات اسلامی، قانون گذار به بیان احکام و مجازات های ناظر بر جرم جعل پرداخته است که در این مقاله از دادواره به بررسی آنها خواهیم پرداخت.
پیشنهاد میکنیم قبل از خواندن ادامه مطلب مطالعه کنید : جرم خرید و فروش ابزار های جنسی مصنوعی
دسترسی آسان به سرفصل ها
در تعریف قانون جرم جعل چیست؟
به موجب مصادیقی که در قانون مجازات اسلامی آمده است جعل به معنای ساختن و یا دست بردن در سند، نوشته یا مهر است به طوری که شخص جاعل قصد نشان دادن آن را به جای اصل دارد و این اعمال را با قصد تقلب و تزویر انجام می دهد تا آنچه که ساخته و یا در آن دست برده است آثار اصل را داشته باشد و فرقی نمی کند که از آنچه که جعل کرده استفاده نماید یا استفاده نکند و صرف جعل با قصد تقلب، جرم و دارای مجازات می باشد گرچه استفاده از سند مجعول نیز تحت ماده جداگانه ای جرم انگاری شده است.
مصادیق جرم جعل
ماده ۵۲۳ قانون مجازات اسلامی حصری نبودن جرم جعل را بیان نموده است. این بدان معناست که به غیر از موارد ذکر شده در قانون، مصادیق دیگری نیز مشمول این جرم می شود. به طور کلی مصادیق جرم جعل سند که در قانون آمده است شامل موارد زیر می شود:
- ایجاد مکتوبات یا اسناد
- بازسازی مهر و امضای اشخاص
- خراشیدن یا تراشیدن نوشته ها به منظور تبدیل کلمه یا از بین بردن کل کلمه
- قلم بردن در مکتوبات به جهت تغییر کلمات و اعداد و …
- الحاق با هدف افزودن موارد جدید در سند
- خط زدن، سیاه کردن یا از بین بردن بخشی از نوشته
- ایجاد تغییر در تاریخ سند
- الصاق دو نوشته به یکدیگر
- استفاده از مهر فرد دیگر بدون اجازه وی
انواع جعل
جعل کلی
زمانی که شخصی کل یک سند، نوشته یا مهر را بسازد این عمل جعل کلی خواهد بود مانند جعل شناسنامه، جعل مدرک تحصیلی، جعل مدارک، جعل اسناد یا جعل نوشته های عادی به صورت کلی، جعل وصیت نامه.
جعل جزئی
جعل جزئی زمانی اتفاق میافتد که شخص بخشی از یک سند یا نوشته را جعل نماید مانند جعل امضا در چک، جعل مبلغ در قرارداد و یا جعل اثرانگشت در وصیت نامه.
جعل مادی
تمام آنچه که در ماده ۵۲۳ قانون مجازات اسلامی به عنوان مصادیق جعل بیان گردیده تحت عنوان جعل مادی است. یعنی اگر کسی نوشته، سند یا مهر دیگری را بسازد و یا در آنها اعمالی از قبیل خراشیدن، تراشیدن، قلم بردن، الحاق، محو، اثبات، سیاه کردن، تغییر تاریخ سند، الصاق، به کار بردن مهر دیگری بدون اجازه صاحب آن انجام دهد مرتکب جعل مادی شده است.
جعل معنوی یا جعل مفادی
به موجب ماده ۵۳۴ قانون مجازات اسلامی جعل معنوی یا مفادی فقط توسط کارکنان ادارات دولتی و مراجع قضایی واقع می شود یعنی افراد عادی نمی توانند مرتکب جرم جعل مفادی شوند. جعل مفادی زمانی واقع می شود که شخص کارمند موضوع یا مضمون نوشته یا سند را تغییر دهد و یا گفته ها و نوشته های افراد را تحریف کند و یا امر باطلی را صحیح و یا امر صحیحی را باطل جلوه دهد و همینطور زمانی که امری که به آن اقرار نشده است را اقرار شده جلوه دهد مرتکب جرم جعل مفادی شده است. جعل مفادی به صورت مادی و با دست بردن در اسناد و یا ساختن آنها محقق نخواهد شد.
پیشنهاد میکنیم مطالعه کنید : مجازات حمل اسلحه بدون مجوز
موضوع جرم جعل
به موجب مندرجات مواد ۵۲۴ تا ۵۴۲ قانون مجازات اسلامی موضوع جرم جعل شامل موارد ذیل می باشد:
۱- جعل سند عادی مثل فروشنامه، قرارداد، دست نوشته، اجاره نامه و … .
۲- جعل سند رسمی مثل عقدنامه، وصیت نامه رسمی، احکام دادگاه ها، اسناد مالکیت رسمی.
۳- جعل مهر، جعل منگنه، جعل علامت، جعل اسکناس، جعل اسناد بانکی مانند جعل چک و… .
منظور از موضوع جعل همه مواردی است که قانونگذار در قانون پیش بینی کرده که اگر نسبت به آن ها جعل واقع شود، مرتکب مجازات خواهد شد.
مجازات جرم جعل و استفاده از سند مجعول
در قانون مجازات اسلامی، برای هر نوع جعل، مجازات خاصی در نظر گرفته شده است. طبق این قانون، مجازات جعل بستگی به این دارد که صاحب اصلی امضا چه کسی است و این جعل بر روی چه سندی انجام شده است؟
در صورت جعل امضا و دست خطر شخص رهبری یا رؤسای سه قوی نظام، مجازات ۱۵-۳ سال حبس در نظر گرفته خواهد شد.
اگر متهم اقدام به جعل امضا و جعل مهر مسئولین و کارمندان دولت، از قبیل معاونان، وزرا، نماینده های مجلس، اعضای شورای نگهبان و قضات نمایند، از ۱ الی ۱۰ سال حبس برای وی در نظر گرفته خواهد شد. چنین حکمی برای مجازات جعل اسناد دولتی نیز در نظر گرفته می شود.
از آن سو مجازات جعل اسناد عادی، حبس از ۶ ماه تا دو سال و جزای نقدی از ۳ الی ۱۲ میلیون می باشد. از آنجایی که چک و قولنامه نیز یک سند عادی محسوب می شوند، این امر شامل مجازات جعل امضا چک و مجازات جعل قولنامه نیز می گردد.
پیشنهاد میکنیم مطالعه کنید : اسیدپاشی و مجازات آن
جمع بندی :
در این مقاله از دادواره سعی کردیم درمورد مجازات جرم جعل صحبت کنیم و البته مصادیق جرم جعل را بررسی کردیم و این که جرم جعل از نظر قانون به چه معناست را توضیح دادیم ، در این زمینه اگر سوال و یا موردی دارید میتوانید با استفاده از خدمات مشاوره حقوقی در مشهد با کارشناسان ما در ارتباط باشید و سوالات خود را از آن ها بپرسید.
