امروزه یکی از رایج ترین پرونده های در گردش در دادگاه های خانواده ، پرونده های مربوط به طلاق زوجین است و متاسفانه بنا به دلایل مختلفی سال هاست که آمار طلاق رو به رشد بوده است . درباره ی طلاق نظرات متفاوتی ارائه شده ، عده ای آن را زیان آور و خطرناک هم برای جامعه و هم برای زوجین و فرزندان آن ها می دانند و عده ای نیز وجود آن را برای جامعه مفید تلقی می کنند ؛ در نهایت امروزه نمی توان طلاق را از نظر اجتماعی به کلی محکوم کرد ، شکی نیست که طلاق امری ناپسند است ولی در زندگی مشترک گاهی شرایطی پیش می آید که ادامه ی آن غیر ممکن به نظر می رسد و در این مواقع طلاق به عنوان راه حلی برای پایان مشکلات زوجین می تواند کارساز باشد ، هر چند که باید قبل از آن تمام راه های دیگر را طی کرد و طلاق را به عنوان آخرین راه حل و به شکل محدود انتخاب کرد .
اما از آن جایی که در حقوق خانواده ی ایران حق طلاق به زوج اختصاص دارد و زوجه برای طلاق نیاز به ادله ی محکمه پسند یا وکالت در طلاق دارد ، در بسیاری از پرونده های طلاق این سوال برای اشخاص به وجود می آید که در صورت وجود چه شرایطی زوجه می تواند اقدام به طلاق از همسر خود نماید ؟
یکی از شرایط مذکور در قانون مدنی که در صورت وجود و اثبات مورد یا مواردی از آن برای زن وکالت در طلاق ایجاد می شود بحث عسر و حرج زوجه است . عسر و حرج در لغت به معنای شدت سختی و مشقت است و از قواعد مهم فقهی به شمار می رود که مطابق آن انجام تکالیفی که برای شخص سختی و مشقت زیادی ایجاد می کند از او ساقط شده و الزام و تکلیفی به انجام آن ها ندارد . مانند شخص بیمار که به علت بیماری و ضعف بدنی ، تکلیف روزه از او برداشته می شود .
عسر و حرج زوجه نیز که بر مبنای همین قاعده ی فقهی در قانون بیان شده ، به این معناست که گاهی وضعیت زندگی مشترک به نحوی پیش می رود که ادامه ی زندگی برای زن با سختی زیاد مواجه شده و او قادر به تحمل آن نیست . از این رو در جهت حمایت از زن ، در قوانین و حقوق خانواده ، قانون گذار مواردی را تحت عنوان موارد عسر و حرج زوجه بیان کرده که در صورت وقوع آن ها زن می تواند از شوهر خود طلاق بگیرد .
در ادامه ی این مقاله با ارائه ی توضیحی از مفهوم عسر و حرج ، موارد و شرایط آن را مورد بررسی قرار دهیم .
موارد عسر و حرج
دسترسی آسان به سرفصل ها
عسر و حرج زوجه و موارد آن :
عسر و حرج زوجه بیانگر مواردی است که ادامه ی زندگی را برای زن سخت و مشقت بار کرده باشد و او عادتا قادر به تحمل آن ها و ادامه ی رابطه ی زوجیت نباشد . در چنین وضعیتی قانون به زن این امکان را داده که به دادگاه مراجعه کرده و تقاضای طلاق کند ، در صورت اثبات عسر و حرج ، قاضی دادگاه مرد را ملزم به طلاق می کند و اگر اجبار او ممکن نباشد ، خود دادگاه اجازه ی طلاق زن را صادر می کند .
ماده ی ۱۱۳۰ قانون مدنی در این خصوص بیان می کند که :« در صورتی که دوام زوجیت موجب عسر و حرج زوجه باشد ، وی می تواند به حاکم شرع مراجعه و تقاضای طلاق کند ، چنانچه عسر و حرج مذکور در محکمه ثابت شود ، دادگاه می تواند زوج را اجبار به طلاق نماید و در صورتی که اجبار میسر نباشد زوجه به اذن حاکم شرع طلاق داده می شود . »
مطابق تبصره ی این ماده عسر و حرج عبارت از به وجود آمدن وضعیتی است که ادامه ی زندگی را برای زوجه با مشقت همراه کرده و تحمل آن مشکل باشد .
البته باید در نظر داشت که هر مشقتی عسر و حرج محسوب نشده و چه بسا سختی ها و مشقت هایی در انجام بعضی از تکالیف و وظایف در زندگی خانوادگی برای زن وجود داشته باشد که نمی توان آن ها را از موجبات طلاق دانست ، در نتیجه عسر و حرج عبارت است از مشقت و سختی شدید یا فاحشی که عادتا برای زوجه قابل تحمل نباشد .
موارد عسر و حرج
موارد عسر و حرج :
در ادامه ی تبصره ی ماده ی ۱۱۳۰ قانون مدنی ، قانون گذار مواردی را به عنوان مصادیق عسر و حرج زن بیان کرده است که باید توجه داشت همان طور که در قسمت آخر تبصره نیز تصریح شده ، این موارد از باب مثال بوده و حصری نیست و دادگاه می تواند در مواردی غیر از این ها نیز ، در صورتی که عسر و حرج زوجه را احراز کند ، حکم طلاق را صادر کند :
۱) ترک زندگی خانوادگی توسط زوج حداقل به مدت شش ماه متوالی و یا نه ماه متناوب در مدت یک سال بدون عذر موجه .
۲) اعتیاد زوج به یکی از انواع مواد مخدر و یا ابتلاء وی به مشروبات الکلی که به اساس زندگی خانوادگی خلل وارد آورد و امتناع یا عدم امکان الزام وی به ترک آن در مدتی که به تشخیص پزشک برای ترک اعتیاد لازم بوده است .
در صورتی که زوج به تعهد خود عمل ننماید و یا پس از ترک ، مجددا به مصرف موارد مذکور روی آورد ، بنا به درخواست زوجه ، طلاق انجام خواهد شد .
۳) محکومیت قطعی زوج به حبس پنج سال یا بیشتر .
۴) ضرب و شتم یا هرگونه سوء رفتار مستمر زوج که هرفا با توجه به وضعیت زوجه قابل تحمل نباشد .
۵) ابتلاء زوج به بیماری های صعب العلاج روانی یا ساری یا هر عارضه ی صعب العلاج دیگری که زندگی مشترک را مختل نماید .
موارد مذکور در این تبصره ، اماره ی قانونی عسر و حرج است که با احراز یکی از آن ها ، دادگاه باید حکم طلاق به درخواست زن را صادر کند ، ولیکن خلاف آن نیز قابل اثبات است ، به این معنا که ممکن است شوهر ثابت کند به رغم وجود یکی از موارد یاد شده ، ادامه ی زندگی برای زن سخت و غیر قابل تحمل نیست .
به نظر می رسد این تبصره از آن جایی که راهنمایی برای قاضی است و از پراکندگی آراء و تضییع حقوق زنان تا حدی جلوگیری می کند و گامی در راه حمایت از حقوق زنانی که ادامه ی زندگی زناشویی برای آن ها غیر قابل تحمل است به شمار می آید ، قابل تایید باشد .
پیشنهاد میکنیم مقاله طلاق از طرف زن چگونه است را مطالعه کنید.
عسر و حرج زوجه در ازدواج موقت :
در صورتی که نکاح موقت به مدت طولانی منعقد شده باشد ، این امکان وجود دارد که ادامه ی ازدواج به علتی مانند سوء معاشرت شوهر یا غیبت او موجب عسر و حرج زن شود ، در چنین وضعیتی این سوال به وجود می آید که با توجه به این که طلاق مختص ازدواج دائم است ، آیا زن می تواند به استناد عسر و حرج ، حکم به بذل مدت یا انحلال نکاح را از دادگاه بخواهد ؟ قانون در این خصوص ساکت است اما مطابق فتاوی بعضی از فقهای معاصر ، به نظر می رسد که قاعده ی نفی عسر و حرج قاعده ای عام بوده و صرفا به نکاح دائم اختصاص ندارد ، در نتیجه دادگاه می تواند با احراز عسر و حرج زوجه ی منقطعه ، حکم به بذل مدت نکاح و یا انحلال آن را صادر کند .
جمع بندی :
در این مقاله با مفهوم عسر و حرج زوجه آشنا شدیم و موارد آن را نیز بیان کردیم . شما نیز اگر تجربه ی مشابهی در این خصوص دارید آن را ذیل همین مقاله در قسمت نظرات با ما به اشتراک بگذارید .
سوالی دارید؟ خدمات مشاوره حقوقی در مشهد دادواره در خدمت شماست.
