شاید تا به حال از اطرافیان خود و یا حتی سریال های تلویزیونی اصطلاحاتی مثل « تمکین » ، « عدم تمکین » و حتی « نشوز » را شنیده باشید و یا خودتان در روند طلاق یا اختلافات خانوادگی با این عناوین مواجه شده و یا دادخواست های قضایی با این مفاهیم را دیده باشید .
تمکین به طور کلی به معنای انجام وظایف زن و شوهر پس از ازدواج در قبال یکدیگر است ، ولی در مفهوم دقیق و خاص حقوقی آن ، پیروی زن از خواسته های شوهر را در بر می گیرد که به دو نوع عام و خاص تقسیم می شود .
اهمیت تمکین زمانی مشخص می شود که در صورت عدم انجام آن زن ناشزه محسوب شده و از برخی حقوق مثل نفقه محروم می شود و مرد می تواند از دادگاه درخواست الزام زن به تمکین را داشته باشد . اما مصادیق تمکین چیست و در چه صورتی عدم رعایت آن ضمانت اجرای قانونی دارد ؟ آیا مواردی در قانون پیش بینی شده که به زن این اجازه را بدهد که از تمکین خودداری کند ؟ و در صورت عدم تمکین ، شوهر یا زن از چه طریقی می توانند الزام همسر خود را به تمکین بخواهند ؟ تا پایان این مقاله از دادواره به پاسخ همه ی این سوالات خواهیم رسید .
دسترسی آسان به سرفصل ها
تمکین چیست ؟
به محض این که عقد ازدواج بین زن و شهر صورت گرفت ، آن ها از نظر شرعی و قانونی مکلف می شوند که وظایفی را در برابر هم انجام دهند ،هر چند که باید این نکته را یاد اوریم شویم که رعایت این قوانین بستگی دارد که قبل از عقد زن و شوهر با هم قرارداد بسته باشند اما در بعضی موارد حمایت قانون از انجام آن ها و ایجاد ضمانت اجراهایی برای سر پیچی از انجام آن وظایف لازم به نظر می رسد به این معنا که اگر وظایفی که در قبال هم دارند را رعایت نکنند قانون میتواند بر عملکرد آن ها نظارت کند. قانون مدنی این وظایف را با عنوان تمکین می شناسد و مواد و ضمانت اجراهایی را در این خصوص بیان کرده است . به منظور این که بتوانیم مفهوم تمکین را بهتر درک کنیم قصد داریم در این مقاله به طور کامل از ان صحبت به میان اوریم پس تا پایان همراه ما باشید
مطالب پیشنهادی : طلاق چیست؟ – همه چیز درباره طلاق در قانون
معنای تمکین در لغت و در اصطلاح :
تمکین در لغت به معنای تبعیت و سازگار بودن است و در اصطلاح عرفی به معنای پیروی زن از خواسته های شوهر است ، هر چند که این معنا تا حدی به معنای حقوقی و قانونی تمکین نزدیک است ، اما به طور کلی محدود کردن تمکین به زنان نادرست به نظر می رسد ، چرا که مردان نیز در قبال همسر خود وظایفی داشته و موظف به رعایت آن ها می باشند .
انواع تمکین از نظر قانون مدنی ایران :
مطابق قانون مدنی تمکین دارای یک معنای خاص و یک معنای عام است .
تمکین به معنای خاص یعنی زن نزدیکی و رابطه ی جنسی با شوهر را به طور متعارف بپذیرد و جز در مواردی که مانع موجهی داشته باشد از برقراری رابطه ی جنسی با او سر باز نزند . آن چه در عرف از تمکین فهمیده می شود غالبا در مفهوم این نوع تمکین است همگان خیال میکنند که منظور از تمکین همین مسئله است که تفکر اشتباهی می باشد
البته باید در نظر داشت که این وظیفه ویژه ی زن نیست و شوهر نیز مکلف است در حدود متعارف رابطه ی جنسی با زن خود داشته باشد و در غیر این صورت بر خلاف وظیفه ی حسن معاشرت رفتار کرده است و رفتار او ایراد دارد، بنابر این وظیفه ی برقراری رابطه ی جنسی از تکالیف مشترک به شمار می آید .
اما تمکین به معنای عام آن است که زن وظایف خود را نسبت به شوهر انجام دهد و از او در حدود قانون و عرف اطاعت کرده و ریاست شوهر را در خانواده بپذیرد .
پس اگر شوهر توقعات نا مشروع یا نامتعارفی از زن داشته باشد ، زن مکلف به اطاعت از او نیست ، به عنوان مثال باید عرض کنیم که اگر شوهر از زن بخواهد که اموالش را به او انتقال دهد زن مکلف به اطاعت از او نیست . یا کنترل رفت و آمد مکاتبات زن توسط شوهر نباید از حدود متعارف خارج باشد و هر گاه مرد برخلاف حدود متعارف از خروج زن از خانه و بازدید خویشاوندان و دوستانش جلوگیری کند ، رفتار او سوء معاشرت به حساب می آید .
تا این جای مقاله با مفهوم تمکین و معنای اصطلاحی آن به طور کامل آشنا شدید اما بعد از این توضیحات نوبت به این می رسد که بدانیم عدم تمکین و رعایت نکردن این مورد که از آثار ازدواج است چه ضمانت اجرایی توسط قانون دارد و قانون چگونه آن را نظارت میکند ؟
مجازات عدم تمکین زن و مرد
آثار عدم تمکین علاوه بر سرد شدن رابطه زوجین شامل مجازات نیز می شود. این آثار برای زن شامل طلاق در صورت عدم تمکین، محرومیت از دریافت نفقه و گرفتن اجازه ازدواج مجدد همسر از قاضی می باشد. در صورت عدم تمکین مرد، با توجه به این که ادامه زندگی برای زن دشوار شده باشد یا شرایط عسر و حرج وجود داشته باشد، زن می تواند حکم طلاق بگیرد.
برای دریافت مجازات عدم تمکین، کسی که مدعی است باید بتواند این آثار و نتایج را در دادگاه اثبات کند و مراحل قانونی آن را طی کند. مثلا مرد می تواند ابتدا درخواستی مبنی بر الزام به تمکین زوجه را به دادگاه خانواده ارائه کند و اگر دادگاه پس از بررسی، عدم تمکین را احراز کرد، مرد دیگر می تواند از حق تمکین خود استفاده کرده و به زن نفقه نپردازد.
الزام به تمکین به چه صورت می باشد؟
همانطور که در قسمت قبل نیز اشاره کردیم، اگر زن به هر دلیلی از همسر خود تمکین خاص یا عام ننماید، مرد می تواند با مراجعه به یکی از شعب خدمات قضایی، درخواست الزام به تمکین زن را ثبت کند. پس از ثبت دفتر خدمات قضایی این پرونده را به دادگاه خانواده محل زندگی زوجه ارسال می کند.
پس از ارسال پرونده به دادگاه خانواده، پرونده را به یکی از شعب ارجاع میدهد وپس از تعیین زمان رسیدگی به پرونده، آن را به طرفین ابلاغ می کنند. در جلسه، مرد باید ثابت کند که منزل و اسباب آن متناسب با شان زن تهیه شده است. پس از آن قاضی جلسه رسیدگی، یکی از کارشناسان رسمی دادگستری را برای بررسی و اعلام نظر در این رابطه تعیین می کند. اگر پس از بررسی کارشناس، ادعای مرد ثابت شود، حکمی مبنی بر الزام به تمکین برای زوجه صادر می شود. در صورت قطعی شدن حکم، مرد میتواند از دادگاه تقاضای صدور اجراییه کند و با با ارسال آن به بخش اجرای احکام، الزام به تمکین اجرا می گردد.
عدم تمکین شامل چه مواردی می شود؟
همانطور که قبلا اشاره کردیم تمکین دو نوع دارد، خاص و عام. در مقابل تمکین اصطلاح نشوز به معنای عدم تمکین قرار دارد که در زیر مصادیقی از انواع عدم تمکین اعم از خاص و عام را آورده ایم:
- در صورتی که زن بدون داشتن عذر شرعی از نزدیکی با شوهر خودداری کند.
- زن از دستورات مرد که مبنی بر ریاست خانه و خانواده است، سر پیچی کند.
- منزلی که مرد برای او تهیه کرده است را ترک کند.
- در تربیت فرزندان با شوهر همکاری لازم را نداشته باشد.
- زن، در شغلی که مخالف منافع و مصالح خانواده باشد، مشغول به کار شود.
البته مواردی هم وجود دارد که زن میتواند وظایفش را انجام ندهد و عدم تمکین نماید، بدون اینکه ناشزه محسوب شود که در قسمت های قبل به آن اشاره شد.
جمع بندی:
در این مقاله سعی کردیم به مهم ترین و سوال برانگیزترین مطالب حوزه تمکین اعم از تعریف مفهوم تمکین، مجازات عدم تمکین زن ومرد، نحوه الزام به تمکین و مصادیق عدم تمکین بپردازیم. برای دریافت اطلاعات بیشتر در این حوزه می توانید از کارشناسان حقوقی دادواره کمک بگیرید و سوالات خود را پیرامون این موضوع با ما به اشتراک بگذارید.
