کلمه‌ی خلع به معنای اخراج و سلب و کلمه‌ی ید به معنای مالکیت می‌باشد و در اصطلاح به معنای ممانعت و سلب حق مالکیت مالک، از مال متعلق به خود می‌باشد.در دعوای خلع ید به بیان ساده، شخصی به طور غیرقانونی اقدام به تصرف ملک دیگری می‌نماید.
در این صورت مالک می‌تواند با طرح موضوع در دادگاه حقوقی محل وقوع مال، با ارائه سند مالکیت خود بر مال، خواستار اخراج متجاوز از ملک تحت مالکیت خود باشد.
این دعوا از آنجایی که بسیار مشابه با دعوای تصرف عدوانی می‌باشد که البته آثار و نتیجه نهایی هر دو دعوا یکسان و اخراج متجاوز از ملک می‌باشد، منجر شده است که در مواردی بسیاری با یکدیگر به اشتباه گرفته شوند. در مقالات قبلی از تصرف عدوانی صحبت کردیم و در این مقاله از دادواره به بررسی مفهوم خلع ید خواهیم پرداخت.
پیشنهاد میکنیم قبل از خواندن ادامه مطلب مطالعه کنید : سامانه ثنا چیست و نحوه ثبت نام در آن چگونه است
دسترسی آسان به سرفصل ها
خلع ید چیست؟
خلع ید عنوان دعوایی است که مالک یک مال غیرمنقول مانند خانه، مغازه یا زمین، علیه متصرف غیرقانونی مال خود اقامه می‌کند و از دادگاه می‌خواهد که به روند تصرف غیرمجاز متصرف پایان بخشیده و ملک او را از تصرف او خارج کرده و تحویل او بدهد. به عبارتی خلع ید به معنی جلوگیری از ادامه تصرف غیر قانونی در هر نوع مال اعم از منقول یا غیر منقول است. قانون گذار در مواد ۳۰۸ به بعد قانون مدنی تحت عنوان غصب به مقررات راجع به خلع ید پرداخته است. پس به صورت صریح در قوانین حقوقی از واژه خلع ید استفاده نشده و منظور از خلع ید همان غصب است. (به جز ماده ۴۳ قانون اجرای مدنی که صراحتاَ به خلع ید مشاعی اشاره دارد).دعوای خلع ید دعوایی مالی و در صورتی که موضوع آن مال غیر منقول باشد ملاک محاسبه هزینه دادرسی ارزش منطقه ای است.
توجه داشته باشید که در دعوای خلع ید، فقط اشخاص ذی‌نفع یا وکیل یا قائم‌مقام یا نماینده قانونی می‌تواند طرح دعوی کند.
پیشنهاد میکنیم مطالعه کنید : تفاوت دو اصطلاح سن قانونی و حکم رشد در چیست؟
انواع خلع ید چیست؟
خلع ید غاصبانه
تصرف هر شخص در ملکش باید قانونی باشد و تا زمانی که این تصرف قانونی باشد مشکلی بروز نخواهد کرد و شخص بنا به حق مالکیتی که در ملکش دارد می تواند به تصرفاتش ادامه دهد. اما مشکلات حقوقی زمانی بروز خواهند کرد که این تصرفات مبنای غاصبانه پیدا کنند. به عبارتی در دعوای خلع ید مالک مدعی می شود که ملک او به صورت غیرقانونی در تصرف دیگری است و خواهان رفع این تصرف می باشد. اما از آنجا که خواهان ادعایی مطرح کرده، باید مواردی را به اثبات برساند و از آنجا که در دعوای خلع ید غاصبانه قراردادی بین طرفین منعقد نشده است، اثبات این امور نیاز به دلایلی دارد.
یکی از این موارد که خواهان باید آن را اثبات نماید، مالکیت او بر ملک است. مالک نیز در قانون کسی شناخته شده است که نام او در دفتر املاک ثبت شده باشد و دادگاه این امر را از دفتر املاک استعلام می نماید. بعد از اثبات مالکیت خواهان بر ملک مورد تصرف و معلوم شدن تصرف خوانده که از همان ابتدا به صورت غیرقانونی صورت گرفته است، بدون اینکه قراردادی بین طرفین منعقد شده باشد، می توان دعوای خلع ید غاصبانه را طرح کرد.
خلع ید امانی
در دعوای خلع ید امانی در ابتدا بین طرفین قراردادی و جود داشته که طرفین با توافق بر سر بندهای آن رابطه ای حقوقی را بین خود آغاز نموده اند. این رابطه حقوقی به درستی و در کمال صحت پیش خواهد رفت مگر زمانی که موعد قرارداد به پایان برسد (در صورتی که برای قرارداد موعدی تعیین شده باشد) در این صورت پس از انقضای موعد مالک دیگر الزامی به ادامه قرارداد و رابطه حقوقی که بر مبنای آن ایجاد شده است، ندارد. اما اگر متصرف باز هم به تصرفات خود ادامه دهد، به عنوان غاصبی شناخته می شود که ملک را به صورت غیر قانونی در تصرف دارد و می توان علیه او دعوای خلع ید امانی مطرح کرد.
البته لازم به ذکر است اگر در دعوا برای قرارداد مدتی تعیین نشده باشد، در صورتی می توان علیه متصرف دعوای خلع ید امانی مطرح ساخت که مالک، ملکش را مطالبه کرده باشد و متصرف از آن رفع تصرف نکرده باشد و همچنان به تصرفات خود که از این جا به بعد غاصبانه و غیر قانونی است ادامه دهد.
خلع ید مشاعی
در مواردی که حکم خلع ید علیه متصرف ملک مشاع به نفع مالک قسمتی از ملک مشاع صادر شده باشد، از تمام ملک خلع ید می شود ولی تصرف محکوم له در ملک خلع ید شده، مشمول مقررات املاک مشاعی است. بنابراین قانونگذار به طور استثنایی اجازه داده است مالک قسمتی از ملک مشاع بتواند کل ملک را خلع ید نموده و از تصرفات شریک یا غاصب جلوگیری به عمل آورد.
جمع بندی :
در این مقاله از دادواره سعی کردیم به طور کامل درمورد خلع ید و انواع ان صحبت کنیم ، در این زمینه اگر سوال و یا مشکلی داشتید میتوانید با استفاده از خدمات مشاوره حقوقی در مشهد با کارشناسان دادواره در تماس باشید و سوالات خود را از ایشان بپرسید.
