یکی از رایج ترین دعاوی که در دادگاه های حقوقی اقامه می شود، دعوای تصرف عدوانی است که غالب افراد با مفهوم دقیق و اصطلاحی حقوقی آن آشنایی کامل ندارند. به دلیل رایج بودن این دعوا اهمیت آشنایی با آن ضروری به نظر می رسد. به همین دلیل در این مقاله از دادواره قصد بررسی کامل مفهوم تصرف عدوانی و پاسخ به این سوال که تصرف عدوانی چیست را داریم.
پیشنهاد میکنیم قبل از خواندن ادامه مطلب مطالعه کنید : قوادی چیست و مجازات قوادی چه می باشد؟
دسترسی آسان به سرفصل ها
تصرف عدوانی چیست؟
به موجب ماده ی ۱۵۸ قانون آیین دادرسی مدنی:« دعوای تصرف عدوانی عبارتست از: ادعای متصرف سابق مبنی براینکه دیگری بدون رضایت او مال غیرمنقول را از تصرف وی خارج کرده و اعاده تصرف خود را نسبت به آن مال درخواست می نماید.» بنابراین تصرف عدوانی تصرفی است که بدون رضايت مالک مال غيرمنقول، از طرف کسی صورت گرفته باشد. در معنی عام کلمه تصرف عدوانی عبارتست از خارج شدن مال از استيلا و تصرف مالک آن مال بدون رضايت وی.
شرایط تحقق دعوای تصرف عدوانی
مطابق ماده ی ۱۵۸ قانون آیین دادرسی مدنی که پیش تر بیان کردیم، شرایطی برای تحقق دعوای تصرف عدوانی وجود دارد که در ادامه به بررسی آن ها می پردازیم.
- سابقه تصرف خواهان: علاوه بر استیلا(تسلط) نسبت به مال به قصد استفاده شخصی، که لازمه تحقق معنای تصرف در اموال است لازم است ارتباط بین مال و متصرف با تمامی ارکان و شرایط مدتی ادامه داشته باشد تا برحسب عرف بتوان آنرا بعنوان سابقه پذیرفت. بنابراین باید مدت لازم برای حصول سبق تصرف را به نظر عرف محول نمود.
- عدم سبق تصرف خوانده: صدور حکم رفع تصرف علیه کسی جایز است که تصرف او لاحق (جدید) بر تصرف خواهان باشد. براساس همین شرط است که معتقدند خوانده دعوی تصرف، باید هیچگونه تصرف قبلی در مال موضوع دعوی نداشته باشد والا او خود نیز متصرف سابق محسوب می گردد و صدور دستور رفع تصرف علیه متصرف سابق فاقد وجه قانونی است. بنابراین یکی از شرایط دعوی تصرف عدوانی این است که خوانده با لحوق تصرف عدوانی خود، مال مورد دعوی را از تصرف متصرف سابق خارج کرده و بر آن مستولی شده باشد.
- عدوانی بودن تصرف خوانده: عدوانی بودن تصرف، شرطی است که در تحقق غصب نیز ضروری است و اینکه در قانون مدنی تعریفی از مفهوم «عدوانی» به عمل نیامده، ولی ماده یک قانون جلوگیری از تصرف عدوانی با قید عبارات: «بدون رضایت» به بیان مفهوم «عدواناً» که در ماده ۲ آن قانون ذکر شده پرداخته، منقول یا غیرمنقول بودن مال که تفاوت بین در ماده یک و دو آن می باشد، تأثیری در این امر ندارد. خصوصاً ماده یک قانون جلوگیری از تصرف عدوانی مصوب سال ۱۳۰۹ که اموال منقول و غیرمنقول را در بر می گرفت، در موردی دعاوی مربوط به هر دو نوع مال، عبارت «بدون رضایت» را به کار برده بود.
- غیر منقول بودن مال مورد تصرف : براساس ماده ۱۵۸ ق.آ.د.م می تون گفت که دعوی تصرف عدوانی منحصرا در ارتباط با اموال غیر منقول است و بر این مبنا ، دعاوی تصرف در اموال منقول مصداق نداشته و مدعی حق ، تنها می تواند دعوی مالکیت در مراجع صالح قضایی اقامه نماید.
پیشنهاد میکنیم مطالعه کنید : صورت های خاص کلاهبرداری چیست؟
انواع تصرف عدوانی
- تصرف عدوانی کیفری
تصرف عدوانی کیفری عبارت است از اخراج مال غیر منقول بدون رضایت مالک یا اجازه از طرف مالک توسط دیگری با علم به موضوع و از روی عمد. جرم تصرف عدوانی از جمله جرایم علی اموال و مالکیت است که موضوع آن مال غیر منقول متعلق به دیگری است. قانونگذار در ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی جرم تصرف عدوانی را پیش بینی نموده و بیان می دارد در صورت اجتماع عناصر سه-گانه جرم مرتکب به مجازات یک ماه تا یکسال حبس محکوم می شود.
- تصرف عدوانی حقوقی
تصرف عدوانی حقوقی شباهت‌های بسیار و تفاوت‌های کم و مهمی با تصرف عدوانی کیفری دارد؛ این تفاوت‌ها عبارتند‌از:
- در تصرف عدوانی حقوقی نیاز به احراز مالکیت قبلی مال نیست در حالی که طبق ماده ۶۹۰ در تصرف کیفری باید احراز مالکیت صورت پذیرد.
- رکن روانی یکی از مسائلی است که در تصرف تاثیرگذار است. یعنی باید برای دادگاه مشخص شود که آیا متصرف می‌دانسته مال متعلق به غیر بوده است یا خیر؟ این موضوع یکی از تفاوت‌های مهم این دو نوع تصرف است.
- تصرف حقوقی با تقدیم دادخواست حقوقی قابل طرح است ولی برای طرح تصرف کیفری نیاز به تقدیم دادخواست حقوقی نیست و صرف شکایت کیفری برای تعقیب جزایی متهم و صدور حکم رفع تصرف کافی است.
جمع بندی:
در این مقاله از دادواره به بررسی مفهوم تصرف عدوانی، شرایط تحقق آن و انواع کیفری و حقوقی آن پرداختیم. توجه داشته باشید که به جهت تخصصی بودن موضوع برای دعوای تصرف عدوانی حتما از نظر یک وکیل یا مشاور حقوقی استفاده کنید.فراموش نکنید که خدمات مشاوره حقوقی در مشهد دادواره همواره در خدمت شماست.
