کلاهبرداری که از جرایم نسبتا نوظهور است و نهایتا ۲۰۰ سال از پیدایش آن می گذرد امروزه بخش زیادی از پرونده های قضایی کیفری را به خود اختصاص داده است .
آن چه که کلاهبرداری را از سایر جرایم علیه اموال و مالکیت متمایز می کند این است که در اکثر این جرایم ، مال بدون رضایت یا آگاهی صاحب مال و یا حتی به دلیل انجام اعمال خشونت آمیز توسط مجرم ، از مالک به او منتقل می شود ، در حالی که در کلاهبرداری کلاهبردار به گونه ای عمل می کند که صاحب مال از روی میل و رضایت و حتی امید به دریافت سود ، خود مالش را در اختیار مجرم قرار می دهد .
در این مقاله از دادواره به بررسی جرم کلاهبرداری و ارکان آن خواهیم پرداخت .
کلاهبرداری چیست
دسترسی آسان به سرفصل ها
کلاهبرداری چیست ؟
قانون گذار در ماده ی ۱ قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء ، اختلاس و کلاهبرداری مصادیقی از این جرم را بیان کرده و تعریفی برای آن ارائه نداده ، متناسب با نظر دکترین حقوق در تعریف این جرم می توان گفت : بردن مال غیر با استفاده از وسایل متقلبانه . به این معنا که شخص کلاهبردار ابتدا مانور متقلبانه ای را جهت فریب صاحب مال ترتیب می دهد و پس از فریب او ، مال او را تصرف می کند .
البته باید در نظر داشت که صرف گفتن یک دروغ ساده نمی تواند از مصادیق فریب و مانور متقلبانه باشد و کلاهبرداری محسوب شود .
نکته ی حاءز اهمیت در مورد این جرم ، این است که کلاهبرداری از جرایم مقید است ، یعنی در آن باید نتیجه ی مجرمانه که بردن مال دیگری است حاصل شود و این نتیجه سبب ورود ضرر به صاحب مال و انتفاع کلاهبردار از آن مال شود .
ارکان کلاهبرداری :
۱) رکن قانونی ( به معنای ماده ی قانونی که در آن قانون گذار به جرم بودن عمل و مجازات آن اشاره کرده است . ) : ماده ی ۱ قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء ، اختلاس و کلاهبرداری رکن قانونی این جرم است که این طور بیان می کند : « هر کس از راه حیله و تقلب مردم را به وجود شرکت‌ها یا تجارتخانه‌ها یا کارخانه‌ها یا موسسات موهوم یا به داشتن اموال و اختیارات واهی فریب دهد یا به امور غیرواقع امیدوار کند یا از حوادث و پیشامدهای غیرواقع بترساند یا اسم یا عنوان مجعول اختیار کند و به یکی از وسایل مذکور یا وسایل تقلبی دیگر، وجوه یا اموال یا اسناد یا حوالجات یا قبوض یا مفاصاحساب و امثال آنها تحصیل کرده و از این راه مال دیگری را ببرد، کلاهبردار محسوب و علاوه بر رد مال به صاحبش، به حبس از یک تا هفت سال و پرداخت جزای نقدی معادل مالی که اخذ کرده است محکوم می‌شود .
در صورتی که شخص مرتکب بر خلاف واقع عنوان یا سمت ماموریت از طرف سازمان‌ها یا مؤسسات دولتی یا وابسته به دولت یا شرکت‌های دولتی یا شهرداری‌ها یا نهادهای انقلابی و به طور کلی قوای سه‌گانه و همچنین نیروهای مسلح و نهادها و مؤسسات مأمور به خدمت عمومی اتخاذ کرده یا اینکه جرم با استفاده از تبلیغ عامه از طریق وسایل ارتباط جمعی از قبیل رادیو، تلویزیون، روزنامه و مجله یا نطق در مجامع یا انتشار آگهی چاپی یا خطی صورت گرفته باشد یا مرتکب از کارکنان دولت یا مؤسسات و سازمان‌های دولتی یا وابسته به دولت یا شهرداری‌ها یا نهادهای انقلابی یا به طور کلی از قوای سه‌گانه و نیز نیروهای مسلح و مأمورین به خدمت عمومی باشد، علاوه بر رد اصل مال به صاحبش، از ۲ تا ۱۰ سال و انفصال ابد از خدمات دولتی و پرداخت جزای نقدی معادل مالی که اخذ کرده است، محکوم می‌شود .
تبصره یک: در کلیه موارد مذکور در این ماده، در صورت وجود جهات و کیفیات مخففه دادگاه می‌تواند با اعمال ضوابط مربوط به تخفیف، مجازات مرتکب را فقط تا حداقل مجازات مقرر در این ماده (حبس) و انفصال ابد از خدمات دولتی تقلیل دهد اما نمی‌تواند به تعلیق اجرای کیفر حکم دهد.
تبصره دو : مجازات شروع به ارکان جرم کلاهبرداری حسب مورد حداقل مجازات مقرر در همان مورد خواهد بود و در صورتی که نفس عمل انجام شده نیز جرم باشد، شروع‌کننده به مجازات آن جرم نیز محکوم می‌شود. مستخدمان دولتی علاوه بر مجازات مذکور چنانچه در مرتبه مدیرکل یا بالاتر یا همطراز آنها باشند، به انفصال دائم از خدمات دولتی و در صورتی که در مراتب پایین‌تر باشند، به ۶ ماه تا سه سال انفصال موقت از خدمات دولتی محکوم می‌شوند . »
کلاهبرداری چیست
۲) رکن مادی ( به معنای عملی که شخص در عالم خارج برای ارتکاب آن جرم انجام بدهد . ) : جرم کلاهبرداری از جرایمی است که با فعل مثبت یعنی انجام دادن کار واقع می شود . سمت بزه دیده و بزهکار در آن شرط نیست و هر کسی می تواند کلاهبردار یا مالباخته باشد .
علاوه بر این وسیله از عناصر مهم رکن مادی تحقق این جرم است ، یعنی شخص باید با استفاده از وسایل یا مانور متقلبانه اقدام به فریب صاحب مال کند و شخص صاحب مال نیز باید حتما فریب بخورد تا جرم کلاهبرداری رخ دهد .
نتیجه ی جرم که « تصرف و بردن مال غیر » است نیز باید تحقق پیدا کند و در نهایت رابطه ی سببیت آخرین جزء رکن مادی این جرم است ، به این معنا که نتیجه ی حاصل شده ناشی از رفتار شخص مرتکب باشد .
۳) رکن معنوی ( به معنای علم به حکم و موضوع عمل انجام شده و قصد انجام آن کار و تحقق نتیجه ) : مرتکب کلاهبرداری باید عالم باشد که رفتاری که انجام می دهد کلاهبرداری است و همچنان قصد انجام آگاهانه ی آن را داشته باشد ( سوءنیت عام ) ، اگر خود مرتکب نیز فریب خورده باشد ، کلاهبرداری محسوب نمی شود .
هم چنین قصد بردن مال غیر و تحقق نتیجه که ورود ضرر به مالک ( سوءنیت خاص ) بخش دیگر رکن معنوی این جرم محسوب می شود .
جمع بندی :
در این مقاله درمورد کلاهبرداری چیست خواندید و دریافتید که ارکان اصلی کلاهبرداری چیست؟ اگر سوالی دارید میتوانید در بخش نظرات آن را با ما مطرح کنید و اگر موردی از این جرم را تجربه و یا سوالی داشتید میتوانید از طریق سایت دادواره وقت مشاوره حقوقی تلفنی گرفته و با وکلای مجرب ما آن را در میان بگذارید تا مشکلات برطرف شود.
