گسترش جوامع انسانی و افزایش روابط مالی میان افراد موجب شد تا معاملات تجاری نیز توسعه چشمگیری پیدا کند آنچه که در این معاملات همیشه باعث نگرانی تجار می شد خطرات احتمالی بود که انتقال و جابجایی صحیح پول ها را تهدید می کرد که در اغلب موارد به موجب این خطرات تجار ضررهای سنگینی را متحمل می‌شدند به منظور جلوگیری از این خطرات و متضرر شدن تجار سند تجاری سفته به وجود آمد.
اگر چه که امروزه سفته به دلیل نداشتن ضمانت اجرایی کافی جای خود را به چک داده است و جایگاه کمرنگی در میان مردم پیدا کرده و فرقی با ضمانت اجرایی اسناد عادی ندارد اما همچنان می توان رد پای سفته را در میان معاملات مشاهده کرد سفته همانند سایر اسناد تجاری دارای یکسری شرایط و ضوابط خاصی است که در ادامه به آنها می پردازیم.
پیشنهاد میکنیم مطالعه کنید : چک بلامحل چیست؟
دسترسی آسان به سرفصل ها
سفته چیست
با تصویب قانون تجارت سال ۱۳۱۱ سفته به شکل قانونی در ایران رواج پیدا کرده است این قانون در ماده ۳۰۷ سفته را اینگونه تعریف می کند:
فته طلب (سفته) سندی است که به موجب آن امضا کننده تعهد می کند مبلغی در موعد معین یا عندالمطالبه در وجه حامل یا شخص معین یا به حواله کرد آن شخص کارسازی نماید
با توجه به ماده ۳۰۷ قانون تجارت در سند تجاری سفته فردی که سفته را امضا میکند یا صادر کننده سفته متعهد می شود مبلغی را در زمان مشخص و مقرر بپردازد در واقع سفته این اطمینان خاطر را به طلبکار می‌دهد که میتواند طلب خود را در زمان مقرر و مشخص دریافت نماید و به نوعی میتوان گفت سفته سندی است برای تعهد پرداخت البته در برخی موارد سفته به منظور تضمین و اعتبار نیز به کار میرود مانند صفحه حسن انجام کار یا سفته جهت ضمانت.
انواع سفته
سفته در معاملات
افراد در معاملات خود برای اطمینان خاطر فروشنده ثبت می دهند تا در زمان مقرر مبلغ مورد نظر را پرداخت نماید همچنین افراد بدهکار نیز می توانند در سفته متعهد شوند تا بدهی خود را در زمان معین و مشخص به طلبکار بپردازند با توجه به این نوع از سفته میتوان گفت سفته سند تعهد پرداخت نیز محسوب میشود
سفته حسن انجام کار
اگر چک سفته تعهد پرداخت محسوب می شود و فرد امضا کننده سفته متعهد به پرداخت مبلغ در زمان مشخص است اما باید به این نکته نیز توجه کرد که سفته علاوه بر تعهد به پرداخت می تواند تضمین کننده اعتبار نیز باشد مانند سفته حسن انجام کار یا سفته ضمانت در این صورت کارفرما در هنگام استخدام به خاطر اطمینان در انجام کار از افراد متقاضی سفته حسن انجام کار درخواست می کند. این درخواست کارفرما هم به این دلیل است که اگر بعدا به دلیل عملی که از کارگر سرزده متضرر شود بتواند از طریق سفته ضرر خود را جبران کند.
بیشتر بخوانید : سفته حسن انجام کار چیست؟
سفته حسن انجام کار دارای یک سری شرایط و ویژگی هایی است که آن را از سایر اقسام سفته متمایز می کند این ویژگی ها عبارت است از:
عدم ذکر تاریخ در سفته
برخلاف سفته هایی که سند تعهد پرداخت محسوب میشود و به خاطر اطمینان طلبکار از پرداخت بدهی اش صادر میشود که باید تاریخ دریافت طلب بیان شود در سفته حسن انجام کار نباید تاریخ ذکر گردد و همین که در سفته ذکر شود جهت حسن انجام کار به کارفرما است کفایت میکند
ذکر نام دریافت کننده
در سفته حسن انجام کار باید حتما اسم دریافت کننده ذکر شود زیرا اگر در سفته نام دریافت کننده را ذکر نکنیم در وجه حامل محسوب میشود در وجه حامل هم بدین معناست که اگر سفته به دست هر کسی برسد دریافت کننده محسوب میشود و میتواند برای مطالبه سفته به دادگاه مراجعه کند.
همچنین بخوانید : دارنده چک کیست ؟
وصول سفته ضمانت حسن انجام کار
زمانی که کارگر به دلیل اعمالی که از او سرزده موجب متضرر شدن کارفرما شود در این صورت کارفرما می تواند جهت جبران خسارت های وارده از سفته استفاده نمایید که در این صورت کارفرما سفته را باید با خواست کند یعنی اینکه کارفرما با واخواست سفته معترض به پرداخت نشدن مبلغ سفته می شود که واخواست سفته را می تواند از طریق دادگستری و بانک تهیه کنند.
استرداد سفته ضمانت حسن انجام کار
پس از اینکه رابطه کاری به اتمام رسید و در صورتی که کارگر در طول انجام کار خود به موجب عمل وی خسارت و ضرری به کارفرما وارد نشده باشد کارفرما باید سفته را به کارگر استرداد نماید و در صورت عدم انجام این کار کارگر می تواند اظهارنامه جهت استرداد سفته به کارفرما ارسال کند اگر بازهم کارفرما نسبت به استعداد سفته اقدامی نکند کارگر میتواند دعوای استرداد سفته را در دادگاه مطرح کند.
سفته ضمانت وام
بانک ها برای اعطای وام به افراد یکسری شرایطی دارد که افراد در صورت دارا بودن این شرایط می توانند وام دریافت کنند یکی از این شرایط دارا بودن چندین ضامن است که به نوعی تضمین کننده شخص وام گیرنده نسبت به بازپرداخت وام هستند بدین صورت که باید تعدادی سفته یا چک به خاطر تضمین افرادی که به عنوان ضامن معرفی شدن به بانک بدهند در مواردی که گیرنده نسبت به بازپرداخت اقساط وام اقدامی انجام ندهد بانک میتواند پس از پیگیری‌های قانونی و تذکر ها جهت بازپرداخت اقساط بانک به ضامن ها رجوع کند و از ضمانت هایی که به وام دادن د مثل سفته استفاده کند که در صورت عدم پرداخت ضامن ها بانک از طریق دادگاه اقدام می نماید.
چگونه سفته را پر کنیم؟
درج امضا و مهر
باید امضا یا اثر انگشت(مهر) صادرکننده در سفته درج شود وگرنه فاقد اعتبار خواهد بود
درج تاریخ سفته
صادرکننده صفت باید تاریخ صدور و تاریخ پرداخت سفته را درج نماید در غیر این صورت گرفته با سند عادی هیچ فرقی نمیکند و ارزش خود را از دست می دهد درج تاریخ باید به حروف نوشته شود که شامل روز ماه و سال است
درج مبلغ سفته
هر سفته ای دارای مبلغی است یه باید هم به حروف و هم به عدد نوشته شود و از این مبلغ اسمی نباید تجاوز کند
درج نام گیرنده
نوشتن نام گیرنده در سفته بسیار مهم است زیرا اگر نام گیرنده نوشته نشود سفته در وجه حامل تلقی می شود یعنی در اختیار هر کسی که باشد میتواند آن را مطالبه کند.
تاریخ سفته : عندالمطالبه و رویت یعنی چه؟
تاریخ سفته می تواند به سه شکل درج شود:
عندالمطالبه: در صورتی که تاریخ سفته عندر مطالبه باشد صادرکننده سفته باید هر زمان که دارنده سفته درخواست کند مبلغ را بپردازد پس در این صورت صادر کننده سفته باید آمادگی این را داشته باشد که هر موقع که دارنده سفته مبلغ را مطالبه کرد آن را بپردازد دارنده سفته این درخواست خود را باید به صورت اظهارنامه به صادرکننده سفته ارسال نمایید.
رویت: اگر در سفته تاریخ ذکر نشده باشد و سفته به رویت باشد در این صورت صادر کننده سفته به محض دیدن و رویت سفته باید نسبت به پرداخت آن اقدام نماید به عنوان مثال اگر آقای الف به آقای ب سفته ای بدهد و تاریخ پرداخت را به رویت درج نماید در این صورت هر موقع که آقای ب سفته را به آقای الف ارائه دهند آقای ب باید نسبت به پرداخت مبلغ آن سفته اقدام نماید
مسئولیت قانونی نپرداختن سفته
عدم پرداخت سفته مثل چک ضمانت اجرایی کیفری ندارد و مجازات کیفری در نظر گرفته نشده است اما از لحاظ حقوقی ضمانت اجرایی دارد اگر صفت پرداخت نشود در این صورت دارنده سفته از زمان سررسید که سفته پرداخت نشده به مدت ۱۰ روز مهلت دارد تا سفته واخواست کند.
واخواست سفته اعتراض دارنده سفته علیه صادر کننده است مبنی بر اینکه صادر کننده سفته را در زمان سررسید پرداخت نکرده است.
دارنده سفته می تواند برگه چاپی مخصوص با خواست را از بانک یا دادگستری تهیه نماید و همچنین دارنده سفته در صورت ارائه واخواست میتواند از خسارت تاخیر در تادیه و توقیف اموال قبل از صدور حکم بهره مند شود و در غیر این صورت سفته مانند سند عادی خواهد بود.
خسارت تاخیر در تادیه
طبق ماده ۵۲۲ قانون آیین دادرسی مدنی« در دعاوی که موضوع آن دین و از نوع وجه رایج بوده و با مطالبه داین و تمکن مدیون، مدیون امتناع از پرداخت نموده، در صورت تغییر فاحش شاخص قیمت سالانه از زمان سررسید تا هنگام پرداخت و پس از مطالبه طلبکار، دادگاه با رعایت تناسب تغییر شاخص سالانه که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تعیین می گردد محاسبه و مورد حکم قرار خواهد داد مگر این که طرفین به نحو دیگری مصالحه نمایند. » در صورتی که شرایط زیر مهر است شود امکان مطالبه خسارت تاخیر در تادیه سفته وجود دارد:
۱) موضوع دعوا دین باشد
۲) در صورتی که دارنده سفته مطالبه نماید
۳) وجه رایج کشور
۴) صادرکننده سفته توانایی پرداخت داشته باشد اما با این حال امتناع کند
۵) تغییر فاحش قیمت سالانه
طبق مواد ۳۰۴ و ۳۰۹ قانون تجارت از زمان ثبت واخواست در دفتر دادگاه است که خسارت تاخیر تادیه سفته محاسبه میشود. و مرجع رسیدگی به این دعوا شورای حل اختلاف و نام دادگاه عمومی و انقلاب هستند که اگر مبلغ بیش از ۲۰۰ هزار تومان باشد در شورای حل اختلاف رسیدگی میشود و اگر بیشتر از ۲۰۰ هزار تومان باشد در دادگاه عمومی و انقلاب رسیدگی خواهد شد.
پشت نویسی
پشت نویسی یا ظهر نویسی بدین معناست که در پشت سفته یک سری مسائل به بنویسند که حاکی از هدف دارنده سفته از دریافت سفته باشد که ممکن است این مطالب در رابطه با انتقال صفحه ی شخصی دیگری باشد یا وکالت دادن به دیگری برای مطالبه سفته به حقوق قانونی باشد و یا ضمانت دادن به دریافت کننده سفته و جهت پرداخت مبلغ سفته باشد.
پشت نویسی سفته در جهت انتقال
در بیشتر موارد زیر برای انتقال انجام می شود در صورتی که دارنده سفته سفته را به دیگری منتقل کند تمامی حقوق و مزایای دارنده سفته را دارا می شود و اگر در ظهرنویسی ذکر شود که به چه دلیلی پشت نویسی انجام شده سفته در جهت انتقال خواهد بود.
پشت نویسی سفته در جهت وکالت
در این صورت دارنده سفته دیگری را وکیل یا نماینده خود قرار می‌دهد که سفته را دریافت نماید و همچنین اختیار اعتراض و اقامه دعوا برای به دست آوردن سفته را هم دارد
پشت نویسی در جهت ضمانت
ممکن است دلیل ظهرنویسی ضمانت باشد که در این صورت یک یا چند نفر ضمانت می کند که در صورتی که صادر کننده سفته نتواند پرداخت کند ضامنی در قبال عدم پرداخت وی مسئول هستند.
تنزیل سفته
گاهی اوقات ممکن است که دارنده سفته قبل از سررسید به مبلغ سفته نیاز داشته باشد که در این صورت سفته را با مبلغی پایین سر به فروش می رساند و فردی که از شدت جاری را تنظیم میکند در اغلب موارد بانک‌ها هستند و دارنده سفته هم پس از تنزیل سفته را به نفع بانک پشت نویسی میکند البته شرکت ها نیز به منظور افزایش میزان نقدینگی یا در صورتی که به پول نیاز داشته باشند گفته های مدت دار خود را قبل از سررسید با مبلغی کمتر می فروشند.
مدت زمان تنظیم بین تاریخ تاثیر با تاریخ سررسید است که با توجه به زمان باقیمانده تا وصول سفته بانک مهر داری ازبچه سفته را کسب می کند و مبلغ سفته را به دارنده سفته می دهد که در این صورت مبلغی که کسر می شود هزینه تنظیم می گویند که به صورت زیر محاسبه می شود:
وجه سفته ×نرخ تنزیل×مدت تنزیل
هنگامی که تنزیل سفته توسط بانک انجام میشود تا زمانی که صادر کننده ثبت مبلغ سفته را پرداخت نکند با یک بدهی احتمالی برای تنظیم کننده در نظر میگیرد.
در هنگام سررسید دو حالت وجود دارد
۱. صادر کننده ثبت مبلغ را در زمان سررسید پرداخت کند که در این صورت بدهکار و از طرفی در حساب اسناد دریافتنی بستانکار می شود.
۲. هنگامی که توسط صادرکننده سفته تنظیم شده نکول شود باید صادر کننده اصل و فرع مبلغ سفته را به بانک بپردازد.
چرا چک بهتر از سفته است؟
چک و سفته به عنوان دو سند تجاری دارای یکسری معایب و مزایایی هستند از جمله:
۱- چک دارای ضمانت اجرایی کیفری است ولی سفته ضمانت اجرایی حقوقی دارد بدین معنا که اگر کسی چک بلامحل صادر کند طبق شرایطی مجرم خطاب خواهد شد ولی اگر فردی در هنگام سررسید سفته را پرداخت نکند مجرم تلقی نمیشود البته میتوان در دادگاه حقوقی طرح دعوای سفته را انجام داد و موجب حکم جلب صادر کننده سفته شد ولی این حکم جلب ضمانت اجرایی کیفری ندارد و سوءپیشینه کیفری محسوب نمیشود.
۲- در چک هنگامی میتوان طرح دعوا کرد که گواهی عدم پرداخت از بانک داشته باشید و بدون برگشت زدن و بایک چک نمیتوانید اقامه دعوا کنید این در حالی است که ولی میتوان سفته را در دادگاه بدون واخواست هم مطرح کرد البته در این صورت شبیه اسناد عادی مطرح میشود
۳- در چک اگر بخواهیم از بانک گواهی عدم پرداخت بگیریم نیازی به پرداخت هیچ گونه هزینه ای نیست در حالی که برای اعتراض به عدم پرداخت سفته یا واخواست سفته باید مبلغی به اندازه دو درصد مبلغ سفته را بپردازیم.
۴. اگر فردی چکی را امضا کند بعدا نمیکند ان را انکار کند و میتوان گفت که امضا در چک غیر قابل انکار است در حالی که در سفته چنین نیست و شخص میتواند بگوید که این امضا من نیست و جعل شده است
۵. دریافت چک دارای یکسری تشریفات قانونی دارد و به راحتی در دسترس افراد قرار نمیگیرد در حالی سفته را اکثرا می توانند تهیه کنند
۶. امضای پشت چک اغلب به معنای ظهر نویسی است اما در سفته در اکثر مواقع به معنای ضمانت است.
برای جلوگیری از سوءاستفاده از سفته چه نکاتی را باید توجه کنیم؟
باید حتما اسم گیرنده سفته را ذکر کنید و در وجه حواله را نیز خط بزنید زیرا ممکن است هر فردی که سفته به دستش برسد میتواند جهت مطالبه مبلغ سفته به دادگاه اقدام نماید زیرا در سفته اسم دریافت کنند ذکر نشده است.
باید دقت کنیم مبلغ سفته به همان اندازه تعیین شده باشد نه اینکه بیشتر از اون باشد زیرا در این صورت به نوعی فرار مالیاتی محسوب میشود و به جرم فرار از مالیات جریمه خواهید شد.
بدلیل افزایش اطمینان خاطر دریافت کنند سفته بهتر است که شخص ثالثی به عنوان ضامن پشت سفته را در قسمت ضامن بنویسد.
سعی کنید حتما در حضور خودتان ضامن و صادر کننده سفته ، سفته را پر کنند و حواستان باشد جملاتی مانند قرض الحسنه و یا ضمانت و… نوشته نشود .
جمع بندی
با توجه به موارد یاد شده سفته سنده تجاری است که هم تعهد به پرداخت محسوب میشود و هم تضمین کننده اعتبار که ممکن است برای یک شخص معین یا به شکل عندالمطالبه یا در وجه حامل باشد و افراد برای رسیدن با حقوق خود در این زمینه باید واخواست بدهد تا بتوانند مبلغ سفته را دریافت نمایند. در این زمینه اگر به شماوره نیاز دارید میتوانید با استفاده از خدمات مشاوره حقوقی تلفنی و مشاوره حقوقی آنلاین با ما در ارتباط باشید و سوالات خود را از مشاورین ما به طور واضح بپرسید .
