همان طور که در مقالات قبل بیان کردیم ؛ حضانت که در عرف جامعه ی ما غالبا با عنوان حق حضانت شناخته می شود ، به معنای نگهداری و سرپرستی کودک توسط والدین اوست . در قانون مدنی حضانت از حق فراتر رفته و به عنوان حق و تکلیفی بر عهده ی پدر و مادر قرار داده شده است که به محض تولد کودک ، وظیفه ی آنان بر حضانت آغاز می شود . به طور کلی میتوان گفت : حضانت نگهداشتن طفل،مواظبت و مراقبت از او و تنظیم روابط او با خارج است،با رعایت حق ملاقاتی که برای خویشان نزدیک کودک در نظر گرفته شده است .
بنابراین تعاریف،حضانت بیشتر ناظر به حمایت جسمی از کودک است،هرچند که حمایت روحی و اخلاقی کودک هم در این نهاد حقوقی،چه در حقوق اسلام و چه در حقوق جدید ایران مورد توجه بوده،ماده ۱۱۷۳ قانون مدنی در اشاره به جنبه ی معنوی و اخلاقی حضانت این طور بیان میکند که:«هرگاه در اثر عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی پدر یا مادری که طفل تحت حضانت اوست تربیت اخلاقی طفل در معرض خطر باشد،دادگاه میتواند به تقاضای نزدیکان طفل یا قیم او و یا رئیس حوزه قضایی هر تصمیمی را که برای حضانت طفل مقتضی بداند،اتخاذ کند . »
اما سوال اینجاست که آیا امکان سلب حضانت از دارنده ی اولویت برای آن امکان پذیر است و در صورتی که پاسخ مثبت است شرایط آن چیست و چه مواردی سبب سلب حضانت می شود ؟ در این مقاله از دادواره به بررسی پاسخ این سوالات خواهیم پرداخت .
دسترسی آسان به سرفصل ها
سلب حضانت از دارنده ی اولویت
به طور کلی حضانت فرزندان، چه دختر و چه پسر تا هفت سالگی بر عهده ی مادر و بعد از آن تا سن بلوغ، که در دختران نه سال تمام قمری و در پسران پانزده سال تمام قمری است ، با پدر خواهد بود . بعد از رسیدن به سن بلوغ هم فرزند می تواند انتخاب کند که با کدام یک از والدینش زندگی کند.
طبق ماده ی ۱۱۷۵ قانون مدنی طفل را نمی توان از ابوین و یا از پدر و یا مادر که حضانت با اوست گرفت مگر در صورت وجود علت قانونی .
در قانون مدنی بر اساس فقه امامیه و با توجه به مصلحت طفل ،امکان سلب حضانت از کسی که اصولا باید دارای اولویت باشد پیش بینی شده است، برابر ماده ی ۱۱۷۳ قانون مدنی :هرگاه در اثر عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی پدر یا مادری که طفل تحت حضانت اوست،صحت جسمانی و یا تربیت اخلاقی طفل در معرض خطر باشد ،محکمه می تواند به تقاضای اقربای طفل یا به تقاضای قیم او یا به تقاضای رئیس حوزه ی قضایی هر تصمیمی را که برای حضانت طفل مقتضی بداند اتخاذ کند.
موارد ذیل از مصادیق عدم مواظبت و یا انحطاط اخلاقی هر یک از والدین است :
۱) اعتیاد زیان آور به الکل ، مواد مخدر و قمار
۲) اشتهار به فساد اخلاقی و فحشا
۳) ابتلا به بیماری های روانی با تشخیص پزشکی قانونی
۴) سوء استفاده از طفل یا اجبار او به ورود در مشاغل ضد اخلاقی مانند فساد و فحشا، تکدی گری و قاچاق
۵) تکرار ضرب و جرح خارج از حد متعارف
البته موارد پنج گانه ی ذکر شده در قسمت دوم این ماده برای تفسیر قسمت اول بیان شده و از باب مثال بوده و جنبه ی حصری ندارد و ممکن است دادگاه موارد دیگری را مشمول عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی دارنده ی حضانت بداند، مثل کار وقت گیری که مانع نگهداری شایسته ی کودک باشد یا سهل انگاری و بی توجهی مداوم به سلامت جسمی یا تربیت اخلاقی طفل که تشخیص آن با دادگاه است.
طبق ماده ی ۱۲ قانون حمایت خانواده ی سال ۱۳۵۳ هم کافی است که دادگاه شخصی را اعم از پدر یا مادر یا شخص ثالث برای حضانت مناسب یا مناسب تر تشخیص دهد تا بتواند نگهداری طفل را در هر سنی که باشد به او واگذار کند. اختیاری که قانون حمایت خانواده به قاضی می دهد بیش از اختیاری است که ماده ی ۱۱۷۳ قانون مدنی برای او قائل شده است ،این قانون دست قاضی را در تعیین شخصی که برای حضانت مناسب تر است باز گذاشته و شرط « در معرض خطر بودن صحت جسمانی یا تربیت اخلاقی طفل » را برداشته است ، بنابراین کافی است که دادگاه شخصی را اعم از پدر یا مادر یا شخص ثالث برای حضانت مناسب یا مناسب تر تشخیص دهد تا بتواند نگهداری کودک را در هر سنی که باشد به او واگذار کند .
ماده ی ۴۱ قانون جدید حمایت خانواده هم بیانگر همین موضوع است که : « هرگاه دادگاه تشخیص دهد توافقات راجع به ملاقات ،حضانت ، نگهداری و سایر امور مربوط به طفل بر خلاف مصلحت اوست یا در صورتی که مسئول حضانت از انجام تکالیف مقرر خودداری کند یا مانع ملاقات طفل تحت حضانت یا اشخاص ذی حق شود، می تواند در خصوص اموری از قبیل واگذاری امر حضانت به دیگری یا تعیین شخص ناظر یا پیش بینی و نظارت وی با رعایت مصلحت طفل تصمیم مقتضی اتخاذ کند .» در این ماده واژه ی «مصلحت طفل» دو بار ذکر شده که بیانگر اهمیت ویژه ی این مورد برای قانون گذار جدید است.
دادخواست سلب حضانت
در صورتی که یکی ازدلایل سلب حضانت مطابق بر ماده ی ۱۱۷۳ قانون مدنی حاصل شد ، نزدیکان کودک یا اقربای او و یا رئیس حوزه ی قضایی می توانند دادخواست سلب حضانت را به دادگاه صالح که دادگاه خانواده است ارائه کنند ، به این منظور دادخواست باید با تکمیل اطلاعات و ضمایمی که ممکن است لازم باشد و به دادخواست پیوست شود ، به دادگاه تقدیم شود تا دلایل سلب حضانت برای دادگاه قطعیت بخش باشد .
هنوز مقاله مفهوم و ماهیت حضانت فرزند را مطالعه نکردید؟پیشنهاد میکنیم حتما مطالعه کنید.
نمونه ی متن دادخواست سلب حضانت
ریاست محترم مجتمع قضایی …..
با سلام ، احتراما به استحضار می رساند :
به موجب سند رسمی شماره ….. دفتر خانه ی شماره ….. با خوانده به نام …. ازدواج نموده و در طول مدت … سال زندگی مشترک صاحب …. فرزند به نام\ نام های …. و …. ساله شده ایم. متعقاب بروز اختلافات و صدور گواهی عدم امکان سازش طی شماره ی …. از شعبه ی …. دادگاه عمومی شهرستان ….. در دفترخانه ی ….. صیغه ی طلاق جاری و با همدیگر متارکه کرده ایم.
نظر به این که به جهت ….. خوانده و عدم صلاحیت \عدم مواظبت \ انحطاط اخلاقی خوانده در حضانت فرزند \ فرزندان مشترک، صحت جسمانی \ تربیت اخلاقی طفل \ اطفال در معرض خطر قرار دارد فلذا به استناد مواد ۱۱۷۳ و ۱۱۷۵ قانون مدنی صدور حکم بر سلب حضانت خوانده و اعطاء حق حضانت به اینجانب به انضمام جمیع خسارات و هزینه ی دادرسی در حق اینجانب \ اینجانبه را استدعا دارم .
جمع بندی :
در این مقاله سعی کردیم به طور کامل درمورد سلب حضانت و مواردی که یک والد و یک دارنده حضانت باید داشته باشند تا بتوانند فرزند خود را پیش خودشان نگه دارند را بیان کردیم ، اگر شما هم تجربه و یا خاطره ای خوشایند در این زمینه دارید میتوانید در قسمت نظرات درست زیر همین پست آن را برای ما و برای دیگران بازگو کنید . فراموش نکنید که خدمات مشاوره حقوقی آنلاین دادواره همواره در کنار شماست.
