یکی از موضوعاتی که امروزه در بسیاری از پرونده های قضایی کشور در جریان است ، چک و جرایم مرتبط با آن است . با توجه به این که قانون گذار در قانون صدور چک ، این سند تجاری را در حکم اسناد لازم الاجرا دانسته و برای آن ارزش ویژه ای قائل شده است ، ضمانت اجراهای کیفری و حقوقی شدیدی نیز در صورت ارتکاب جرایم مرتبط با آن پیش بینی کرده است .
مطابق قانون صدور چک ، انواع چک به ترتیب زیر است :
۱) چک عادی : یعنی چکی که اشخاص عهده ی بانک ها به حساب جاری خود صادر و دارنده ی آن تضمینی جز اعتبار صادر کننده ی آن ندارد .
۲) چک تایید شده : یعنی چکی که اشخاص عهده ی بانک ها به حساب جاری خود صادر و توسط بانک محال علیه پرداخت وجه آن تایید می شود .
۳) چک تضمین شده : یعنی چکی که توسط یک بانک عهده ی همان بانک به درخواست مشتری صادر و پرداخت وجه آن توسط بانک تضمین می شود .
۴) چک مسافرتی : یعنی چکی که توسط بانک صادر و وجه آن در هر یک از شعب آن بانک یا توسط نمایندگان و کارگزاران آن پرداخت می گردد .
اما در حساب صاحبان هر یک از این چک ها در شرایطی ممکن است موجودی کافی وجود نداشته باشد ، یا در عین موجودی وجه نقد یا اعتبار صاحب حساب بنا به دلایلی مثل قلم خوردگی متن چک یا عدم مطابقت امضا امکان وصول و پرداخت وجه آن به دارنده ی چک نباشد . در چنین شرایطی دو عنوانی که در خصوص جرایم مرتبط با چک زیاد شنیده می شود ، عبارت های چک پرداخت نشدنی و چک بلا محل است ، ولی آیا بین این دو عنوان تفاوتی وجود دارد یا هر دو ناظر بر یک مفهوم هستند ؟ و تفاوت چک بلامحل و چک پرداخت نشدنی چیست؟
در این مقاله از دادواره به این سوال پاسخ داده و به بررسی تفاوت های میان چک پرداخت نشدنی و چک بلا محل می پردازیم .
دسترسی آسان به سرفصل ها
چک پرداخت نشدنی و چک بلامحل چه تفاوت هایی با یکدیگر دارند ؟
در قانون میان این دو جرم تفاوت هایی در نظر گرفته شده ، به این صورت که نه تنها این جرایم در مفهوم با یکدیگر متفاوت هستند ، بلکه مجازات های آن ها نیز با یک دیگر فرق می کند ، بنابراین این دو مفهوم بیانگر وضعیت های حقوقی متفاوتی برای چک هستند که در ادامه به طور کامل و جداگانه آن ها را بررسی می کنیم .
چک بلامحل :
مطابق تعاریف موجود در قانون تجارت در مورد چک، این سند دستور پرداخت نقدی است که صادر کننده مطابق آن به محال علیه دستور می دهد که به میزان مبلغ مندرج در آن به شخص ثالثی که دارنده ی چک است ، وجه بپردازد .
بنا بر این شخص باید حداقل به میزان مبلغ مندرج در چک ، در حساب خود محل داشته باشد ، که این محل می تواند هم شامل وجه نقد و هم اعتبار باشد ، در غیر این صورت یعنی در صورت عدم وجود محل کافی و مواردی از قبیل خارج کردن تمام یا بخشی از وجه موجود در حساب یا صدور دستور عدم پرداخت و … چک بلا محل محسوب می شود .
تفاوت چک بلامحل و چک پرداخت نشدنی
ماده ی ۳ قانون صدور چک ، درباره ی ضرورت وجود محل در حساب این طور بیان کرده است که : « صادر کننده چک باید در تاریخ مندرج در آن ، معادل مبلغ مذکور در بانک محال علیه وجه نقد داشته باشد و نباید تمام یا قسمتی از وجهی را که به اعتبار آن چک صادر کرده به صورتی از بانک خارج کند یا دستور عدم پرداخت وجه چک را بدهد و نیز نباید چک را به صورتی تنظیم نماید که بانک به عللی از قبیل عدم مطابقت امضاء یا قلم خوردگی در متن چک یا اختلاف در مندرجات چک و امثال آن از پرداخت وجه چک خود داری نماید … . »
مطالب مرتبط : قسمت های تشکیل دهنده چک مطابق با قانون جدید
در صورت ارتکاب شخص به جرم صدور چک پرداخت نشدنی مطابق قواعد شکلی ، در خصوص مجازات آن ماده ی ۷ قانون صدور چک این گونه مقرر کرده است که در صورتی که مبلغ چک کمتر از ده میلیون ریال باشد مرتکب به حبس تا شش ماه ، اگر بین ده میلیون تا پنجاه میلیون ریال باشد به حبس شش ماه تا یک سال و در صورتی که مبلغ چک بیشتر از پنجاه میلیون ریال باشد ، علاوه بر مجازات به حبس از یک سال تا دو سال ، به ممنوعیت از داشتن دسته چک به مدت دو سال نیز محکوم می شود . در صورتی که صادر کننده اقدام به صدور چند چک بلا محل نموده باشد ، مجموع مبالغ مندرج در چک ها ملاک عمل خواهد بود .
علاوه بر مجازات‌های مذکور طبق ماده ۲۱ قانون صدور چک، بانک‌ها مکلفند همه حساب‌های جاری اشخاصی را که بیش از یک بار چک بلامحل صادر کرده و تعقیب آنها منتهی به صدور کیفرخواست شده باشد، بسته و تا سه سال به نام آنها حساب جاری دیگری باز نکنند. مسئولان شعب هر بانکی که به تکلالیف مذکور عمل نکنند حسب مورد با توجه به شرایط و امکانات و دفعات و مراتب جرم به یکی از مجازات‌های مقرر در ماده ۹ قانون رسیدگی به تخلف‌های اداری توسط هیات رسیدگی به تخلفات اداری محکوم خواهند شد .
چک پرداخت نشدنی :
ماده ی ۱۰ قانون صدور چک ، به تعریف چک پرداخت نشدنی و تعیین مجازات آن پرداخته است ، مطابق این ماده : « هرکس با علم به بسته بودن حساب بانکی خود مبادرت به صدور چک کند عمل وی در حکم صدور چک بی‌محل خواهد بود و به حداکثر مجازات در ماده ۷ محکوم خواهد شد و مجازات تعیین شده غیر قابل تعلیق است . »
مطالب مرتبط : چک چیست؟ – همه چیز درباره چک در قانون جدید
جمع بندی
با مطالعه ی این مقاله ، به طور کامل با مفهوم چک پرداخت نشدنی و چک بلامحل و تفاوت های عناوین مجرمانه ی این دو جرم و همچنین مجازات هایشان آشنا شدید . اگر سوال دیگری در رابطه با تفاوت چک پرداخت نشدنی و چک بلامحل در ذهن دارید که هنوز پاسخی برای آن نیافته اید میتوانید از بخش نظرات زیر همین پست با ما به اشتراک بگذارید . فراموش نکنید که برای تمامی خدمات مشاوره حقوقی از جمله مشاوره حقوقی تلفنی میتوانید روی دادواره حساب کنید.
