مطابق با ماده ۵۶ قانون اراضی، اگر زمین قبل از سال ۱۳۴۱ احیا شده باشد و به صورت کشاورزی بوده باشد، از منابع طبیعی خارج می شود. ولی در غیر این صورت جز منابع طبیعی محسوب می شود و سند مالکیتی آن باطل است. بسیاری از زمین ها پس از این تاریخ به اصطلاح منابع طبیعی و ملی شناخته شدند و از تصرف افراد خارج گردیدند.
اما هنوز پس از گذشت ۵۰ سال همواره دعاوی در جهت اعتراض به تشخیص ملی بودن یا نبودن زمین در محاکم قضایی اقامه می گردد. در این مقاله به ارائه بهترین روش برای پس گرفتن زمین از منابع طبیعی می پردازیم
دسترسی آسان به سرفصل ها
نحوه تشخیص زمین منابع طبیعی
این اراضی را می توان به دو دسته تقسیم کرد، اراضی که داخل شهر که در اختیار سازمان مسکن و شهرسازی است و اراضی خارج از بافت شهر که در اختیار منابع طبیعی است. شکل ظاهری زمین در تشخیص زمین از منابع طبیعی بسیار اهمیت دارد. این به این معنی است که زمین مدنظر با دخلات انسان تغییر شکل داده است یا خیر.
این تغییر شکل می تواند به شکل زمین کشاورزی یا احداث بنا باشد. به زمین هایی که فرم اولیه و طبیعی آن توسط انسان تغییر یافته باشد ولی فاقد مالک باشند را زمین های احیا شده می نامند. مقررات مربوط به این اراضی با منابع طبیعی متفاوت بوده و پروسه پس گرفتن مختص به خود را دارند.
پس از بررسی میدانی و گزارش گیری های لازم، سازمان منابع طبیعی یک زمین را ملی اعلام میکند و پس از آن امکان تصرف و خرید و فروش در آن وجود ندارد چون از دارایی های دولت محسوب می شود.پیش از اعلام قطعی ملی شدن زمین، سازمان منابع طبیعی مشخصات زمین را برای مدتی در روزنامه ها آگهی میکند و مهلتی نیز برای حق اعتراض در نظر می گیرند تا اگر شخصی مدعی مالکیت است، روند ملی شدن لغو شود.
پروسه پس گرفتن زمین از منابع طبیعی
اگر در پروسه بررسی سازمان منابع طبیعی، زمین هایی به اشتباه ملی اعلام شوند، شما به عنوان مالک زمین دیگر حق تصرف در آن را ندارید. حال باید برای پس گرفتن زمین از دست رفته، دعوی باز پس گیری زمین خود را به مراجع قضایی ارائه دهید.
در ابتدا لازم است اسناد موجود در دهه های ۳۰ و ۴۰ شمسی را بررسی کنید تا سابقه ملی بودن یا نبودن زمین مدنظر مشخص شود. این اسناد می تواند مهمترین معیار برای اثبات مالکیت شما باشد. یکی از انواع این سندها، تصاویرهوایی است که در همان زمان گرفته شده و تعیین کننده موقعیت زمین نسبت به سایر اراضی ملی است.
می توان این تصاویر را خریداری کرد تا در جلسه دادگاه به نمایش گذاشته شود. کارشناسان قضایی در این تصاویربه دنبال نشانه هایی از دخالت انسان هستند در اراضی هستند. هر نشانه ای نظیر زراعت، کشاورزی، قنات، مسیر آبی و عبور و مرور حیوانات یا انسان مهم و تاثیرگذار است. تمام این نشانه ها در کنارهم قرارمیگیرد تا مشخص شود زمین دست نخورده و ملی است یا تعلق به شخص یا اشخاصی دارد.
مرجع صالح برای رسیدگی به اعتراض به اراضی ملی
در ابتدا تصویب ماده ۵۶ قانون مراتع، مرجع صالح برای رسیدگی به اعتراض به اراضی ملی، هیئتی هفت نفره با عنوان هیئت ماده واحده قانون تعیین تکلیف اراضی اختلافی بود که حدود یک سال تنها مرجعی بود که صلاحیت رسیدگی داشت. اما پس از آن در سال ۱۳۸۹ طبق تبصره ماده ۹ قانون افزایش بهره وری بخش کشاورزی و منابع طبیعی، صلاحیت رسیدگی به اعتراضات برعهده شعب ویژه ای است که از سمت رئیس قوه قضاییه تعیین می شوند.
در نتیجه در حال حاضر مرجع صالح برای پس گرفتن زمین از منابع طبیعی و اعتراض به اراضی ملی، تنها شعب ویژه دادگستری می باشد. تبصره ۱ ماده ۹ قانون بهره‌برداری از بخش کشاورزی و منابع طبیعی مصوب سال ۱۳۸۹ چنین می‌گوید:
” اشخاص ذی نفع که قبلاً به اعتراض آنان در مراجع ذی صلاح اداری و قضایی رسیدگی نشده باشد می توانند ظرف مدت یک سال پس از لازم الاجراء شدن این قانون نسبت به اجراء مقررات اعتراض و آن را در دبیرخانه هیأت موضوع ماده واحده قانون تعیین تکلیف اراضی اختلافی موضوع اجرای ماده (۵۶) قانون حفاظت و بهره برداری از جنگل ها و مراتع مصوب ۲۹/۶/۱۳۶۷ شهرستان مربوطه ثبت نمایند و پس از انقضاء مهلت مذکور در این ماده، چنانچه ذی نفع، حکم قانونی مبنی بر احراز مالکیت قطعی و نهایی خود (در شعب رسیدگی ویژه ای که بدین منظور در مرکز از سوی رئیس قوه قضاییه تعیین و ایجاد می شود) دریافت نموده باشد، دولت مکلف است در صورت امکان عین زمین را به وی تحویل داده و یا اگر امکان پذیر نباشد و در صورت رضایت مالک، عوض زمین و یا قیمت کارشناسی آن را پرداخت نماید.”
نکته پایانی
اگر شما هم ادعای مالکیت زمینی را دارید که جز اراضی ملی قرار گرفته است، لازم است برای پس گرفتن زمین خود با دردست داشتن اسناد و مدارک هویتی، استشهادنامه از اهالی محل، سند یا قولنامه قدیمی و تصاویرهوایی تهیه شده، به شعب ویژه دادگستری در محل وقوع زمین مدنظر مراجعه کنید و در بخش رسیدگی به اعتراضات ملی شدن اراضی، شکایت خود را ثبت کنید.
همچنین اگر زمین مدنظر از طریق ارث به شما رسیده باشد لازم است علاوه بر مدارک ذکر شده گواهی انحصار وراثت، مشخصات شخص متوفی و سایر وراث را در پرونده ضمیمه کنید. برای دریافت اطلاعات بیشتر و پاسخ گویی به پرسش های خود میتوانید با استفاده از خدمات مشاوره حقوقی تلفنی با کارشناسان ما در ارتباط باشید و سوالات خود را از آنها بپرسید.
