جنون در هنگام ارتکاب جرم :
برای درک این مفهوم ابتدا نیاز است اصطلاحات آن را بشناسیم
جنون : در عرف به زوال عقل ( اختلال شعور )جنون گفته میشود که در ماده ۱۴۹قانون مجازات اسلامی آمده است که مجنون کسی است که فاقد اراده و قوه تمییز باشد
جرم : هر فعل یا ترک فعلی که قانون گذار از انجام آن ما را صراحتا منع نموده است
بعد از بررسی اصطلاحات موجود به بررسی مفهوم مورد نظر میرسیم :
قانون مجازات اسلامی در طی زمان های متعدد دستخوش تغییرات گوناگون شده است برای مثال در گذشته در مورد مقررات مربوط به جنون و تاثیر آن در مسئولیت کیفری با توجه به انواع جنون که به دو دسته اختلال تام و نسبی شعور تقسیم می‌شد تصمیم گیری می‌کردند اما با گذشت زمان این قانون کنار گذاشته شد و جنون بدون توجه به مراتب و درجات، رافع مسئولیت کیفری شناخته شد که این امر تا حدودی زمینه سوء استفاده را برای افراد سودجو فراهم کرد که پس از ارتکاب جرم تلاش در نشان دادن اختلال روانی خود دارند تا بار مسئولیت کیفری از دوش آنان برداشته شود.
طبق ماده ۱۸قانون مجازات اسلامی دادگاه ها مکلفند وضعیت روحی و روانی مرتکب را حین ارتکاب جرم مورد بررسی قرار دهند از این ماده استنباط میکنیم که وضعیت روانی فرد بر مجازات وی تأثیر گذار خواهد بود
جنون هنگام ارتکاب جرم
سلامت عقل یکی از مهم ترین عناصر مسئولیت کیفری می‌باشد که غیر قابل انکار است
طبق ماده ۱۴۱قانون مجازات اسلامی که بیان می‌دارد :« مسئولیت کیفری امری شخصی است » در نتیجه مسئولیت کیفری وسیله ارتباطی میان جرم و مجرم می‌باشد که از این طریق اصل شخصی بودن کیفر دارای هویت میشود یعنی هر کس مرتکب کیفر و جرمی شود مجازات هم شامل همان شخص میشود و لاغیر
دقت شود که مجنون دارای مسئولیت مدنی می‌باشد اما مسئولیت کیفری ندارد
در باب مسئولیت کیفری مجنون ماده ۵۱ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۰ بیان میکند «جنون در حال ارتکاب جرم، به هر درجه ای که باشد، رافع مسئولیت کیفری است.» این ماده دارای تبصره ای می‌باشد به شرح زیل: اگر در مجنونی تنبیه و تادیب موثر باشد با حکم دادگاه تادیب خواهد شد
امروزه در قانون مجازات اسلامی جنون به دو دسته ادواری و اطباقی تقسیم میشود
جنون ادواری چیست ؟ همانطور که از معنا و مفهوم کلمه ادواری به دست می آید ( ادواری به معنای دوره ای است ، یعنی برای مدت زمان کوتاه )
جنون ادواری یعنی فرد دائما مجنون نیست و همیشه اختلال روانی ندارد گاه تعادل روانی و سلامت روانی دارد و گاه از حالت تعادل خارج و سلامت عقل وی زایل میشود
جنون اطباقی : یعنی فرد دائما مجنون است و سلامت روانی ندارد و اعمال وی تحت کنترل خودش نمی‌باشد
پیشنهاد میکنیم مقاله کلاهبرداری چیست را از دست ندهید
حال سوال اصلی این است که آیا زمانی که مجنون ادواری یا مجنون اطباقی( دائمی ) مرتکب جرم شوند دارای مسئولیت کیفری هستند یا خیر ؟
با توجه به ماده ۱۴۹ قانون مجازات اسلامی که بیان نموده :«هرگاه مرتکب در زمان ارتکاب جرم دچار اختلال روانی بوده به نحوی که فاقد اراده یا قوه تمیز باشد مجنون محسوب میشود و مسئولیت کیفری ندارد».
در مجنون اطباقی ( دائمی )فرد دارای مسئولیت کیفری نیست مطلقا و برای وی مجازاتی در نظر گرفته نمیشود
اما در مجنون ادواری باید دید جرم در زمان افاقه اتفاق افتاده است یا جنون
شرط رفع مسئولیت کیفری مجنون ادواری، طبق تبصره ماده ۵۱ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۰، جنون در حال ارتکاب جرم است یعنی
اگر فرد در زمان افاقه جرمی مرتکب شده است یعنی از سلامت روانی برخوردار بوده پس مجرم شناخته میشود و دارای مسئولیت کیفری است اما اگر فرد در زمان جنون مرتکب جرم شده ، جنون یکی از عوامل رافع مسئولیت مدنی می باشد در جنون ادواری اصل بر افاقه است در هنگام ارتکاب جرم اگر فرد در حالت جنون بوده باید حالت جنون را برای دادگاه مربوطه با ارائه دلایل محکمه پسند اثبات نماید
مهم تر از مسأله جنون احراز آن است با توجه به این که جنون یک اختلال روانی حاد است که میتواند دارای درجات مختلف باشد ممکن است تصور شود تشخیص آن جز مسئولیت های قاضی نیست و روانشناسان و متخصصان مسئول تشخیص و بیان مرتبه آن هستند این تا حدودی میتواند درست باشد اما گاهی در برخی دعاوی متخصصان تشخیص داده اند که فرد مجنون است اما دادگاه صالح با توجه به شرایط مجرم حکم دیگری داده است
پس احراز جنون هم به عهده دادگاه و هم به عهده متخصصین حاذق است و تشخیص و حکم نهایی آن با دادگاه و به عهده قاضی می‌باشد
جمع بندی :
در این مقاله سعی کردیم به طور کامل به این سوال پاسخ دهیم که آیا جنون در حین انجام جرم رافع مسئولیت کیفری است یا خیر اگر هنوز سوالی در این زمینه دارید میتوانید در قسمت نظرات همین پست آن را با ما در میان بگذارید ، اگر هم تجربه ارزشمندی دارید میتوانید آن را برایمان بازگو کنید فراموش نکنید که دادواره با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی ، مشاوره حقوقی آنلاین در خدمت شماست.
