چک به عنوان مهم ترین سند تجاری است که امروزه در روابط مالی میان اشخاص مورد استفاده قرار می گیرد و به دلیل همین اهمیت قوانین متعددی در مورد آن وضع شده است . یکی از بیشترین مفاهیمی که در قوانین مرتبط با چک به آن پرداخته شده ، مفهوم چک بلا محل یا چک پرداخت نشدنی است که در اصطلاح جامعه به آن چک برگشتی نیز گفته می شود.
در مفهوم کلی و با توجه به قانون صدور چک، کسی که چک صادر می کند باید در تاریخ درج شده در چک ، به اندازه ی مبلغ مندرج در آن در حساب بانکی خود موجودی نقد داشته باشد ، در غیر این صورت دارنده می تواند با مراجعه به بانک و صدور گواهی عدم پرداخت چک را برگشت بزند و علیه صادر کننده اقدامات قانونی انجام دهد.
پیشنهاد میکنیم قبل از خواندن ادامه مطلب مطالعه کنید : مجازات عدم ثبت چک در سامانه صیاد
دسترسی آسان به سرفصل ها
در موارد زیر ، دارنده ی چک می تواند چک را برگشت بزند :
- عدم کفایت موجودی حساب و عدم امکان تامین وجه چک از محل سایر حسابهای صادر کننده چک در همان بانک.
- عدم انطباق مبلغ و تاریخ مندرج در سامانه صیاد با اطلاعات برگ چک.
- عدم انطباق امضای چک با نمونه امضای معرفی شده توسط مشتری یا وکیل /نماینده قانونی وی در حد عرف بانکی
- عدم انطباق اطلاعات هویتی دارنده نهایی با هویت ذینفع چک در استعلام از سامانه صیاد
- موخر بودن تاریخ چک نسبت به تاریخ اعتبار دسته چک در سامانه صیاد.
- صدور دستور عدم پرداخت توسط صادر کننده یا ذینفع یا قائم مقام قانونی آنها
- تشخیص اختلاف در مندرجات برگ چک در چارچوب قوانین مربوط
- قلم خوردگی در متن چک در صورت فقدان ظهرنویسی ( پشت نویسی ) مرتبط با تصحیح قلم خوردگی
- بسته بودن حساب جاری یا انسداد بخشی از/تمامی موجودی آن از جمله به موجب قانون ،دستور مراجع قضائی یا دستور صاحب حساب یا ذینفع و عدم امکان تامین وجه چک از محل سایر حسابهای صادر کننده چک در همان بانک به گونه ای که امکان برداشت وجه چک بطور کامل میسر نباشد.
- و سایر موارد به موجب قوانین و مقررات موضوعه
پیشنهاد میکنیم مطالعه کنید : شرایط مطالبه ضمانت نامه های بانکی
روش های اجرا گذاشتن چک برگشتی
۱) روش کیفری
شیوه ی کیفری که دارنده ی چک با طرح شکایت در دادسرا می تواند تقاضای مجازات حبس یا جزای نقدی را برای صادر کننده آن داشته باشد.
این روش عموما در مدت زمان کوتاه تری به نتیجه می رسد ، چرا که در اغلب موارد صادر کننده برای مواجه نشدن با مجازات کیفری اقدام به پرداخت وجه چک می کند.
برای انجام این کار در قانون شرایطی تعریف شده که با وجود آنها قابل انجام است:
- صادرکننده در حساب خود مبلغی معادل آنچه در چک آمده را نداشته باشد.
- صادرکننده پس از صدور چک مبلغی را که به پشتوانه آن چک نوشته را از حساب خارج کند.
- اگر صاحب چک به بانک دستور بدهد که آن را وصول نکند و یا به صورتی آن را بنویسد که بانک از وصول آن خودداری کند.
- اگر صاحب چک بداند که حسابش مسدود است و با این حال به صدور آن اقدام کند.
اگر یکی از شرایط ذکر شده وجود داشته باشد، دارنده می‌تواند به روش کیفری عمل کرده و تقاضای مجازات برای صادرکننده داشته باشد؛ این مجازات می‌تواند برای صادرکننده حبس و محرومیت از داشتن دسته چک را به همراه داشته باشد.
علاوه بر این باید بدانید که روش کیفری صرفا تقاضا برای مجازات فرد صاحب چک است و گرچه در این روش صادرکننده صرفاً با پرداخت مبلغ چک یا اثبات برخی شرایط مندرج در قانون از مجازات رها خواهد شد ولی اگر دارنده بخواهد مبلغ آن را وصول کند باید علاوه بر آن به روش ثبتی یا حقوقی اقدام کند که در ادامه آنها را خواهید خواند.
۲) روش حقوقی یا مراجعه به دادگاه های حقوقی و صدور اجراییه جهت الزام شخص صادر کننده ی چک به پرداخت وجه آن.
در این مرحله، دارنده چک می تواند با تنظیم یک دادخواست حقوقی، چک برگشتی را به اجرا بگذارد. برای تنظیم دادخواست مطالبه چک بلا محل باید برگه دادخواست مربوطه به صورت کامل پر شود و کپی چک بلامحل یا پرداخت نشده به علاوه کپی گواهی عدم پرداخت که از بانک دریافت شده است، ضمیمه دادخواست شود.
لازم به ذکر است که در این شیوه، دارنده چک هر زمان که بخواهد می تواند به دادگاه مراجعه نموده و چک خود را به اجرا بگذارد و از این بابت، محدودیت زمانی وجود ندارد. علاوه بر طی مراحل اجرا گذاشتن چک، دارنده چک می‌تواند محکومیت صادرکننده چک را نسبت به پرداخت تمامی خسارت و هزینه‌های دادرسی را از دادگاه تقاضا کند و همچنین قادر خواهد بود که ضمن دادخواست مطالبه وجه چک، درخواست صدور قرار تأمین خواسته برای توقیف اموال صادر کننده چک اعم از اموال منقول یا غیر منقول وی را نیز بنماید.
۳) روش ثبتی
شیوه ی ثبتی ، به این شکل که دارنده ی چک با مراجعه به اداره ی ثبت محل با معرفی اموالی از صادر کننده ، تقاضای صدور اجراییه از اداره ی ثبت و پرداخت وجه چک را می کند.
در این روش ابتدا باید به بانک مراجعه کرده و گواهی عدم پرداخت را دریافت کند، سپس به اداره‌ی ثبت اسناد محل رفته و فرم اجراییه دریافت می‌کند؛ پس از تکمیل فرم آن را به همراه کپی چک برگشتی و گواهی بانک ضمیمه کرده و صدور اجراییه را تقاضا می‌کند.
سپس حکم اجراییه به صادرکننده ابلاغ می‌شود تا در مهلتی ده روزه برای پرداخت مبلغ اقدام کند و در غیر این صورت دارنده‌ی چک باید اموال صادرکننده را برای توقیف معرفی کند، البته این اموال نباید جزو مستثنیات دین باشد، مثلا محل سکونت، خودروی شخصی و اسباب ضروری زندگی را نمی‌توان توقیف کرد.
اجرا گذاشتن چک به روش ثبتی زودتر از سایر روش‌ها به نتیجه می‌رسد امّا هزینه بیشتری نیز دارد، یعنی برای صدور حکم اجراییه، دارنده باید پنج درصد از کل مبلغ چک را به اداره‌ی ثبت بپردازد.
جمع بندی :
در این مقاله سعی کردیم به طور کلی درمورد نحوه به اجرا گذشتن چک برگشتی صحبت کنیم ، در این زمینه اگر سوال و یا مسئله ای دارید میتوانید با استفاده از خدمات مشاوره حقوقی در مشهد با کارشناسان دادواره در ارتباط باشید و سوالات خود را از آن ها به طور کامل بپرسید.
