قانون حبس، به عنن یکی از مجازات های سالب آزادی، یکی از رایج‌ترین مجازات ها در نظام کیفری ایران است. در ایران حبس از نظر طول زمان به دو دسته حبس ابد و حبس تعزیری تقسیم می‌شود.
حبس ابد، مجازات حدی است و طبق نظر شارع مقدس تعیین شده است و قانونگذار و قاضی حق تغییر یا تخفیف و تبدیل آن را ندارند؛ مثل مجازات حبس ابد برای سرقت حدی در مرتبه سوم.
اما حبس تعزیری، مجازاتی است که میزان آن توسط مجلس قانونگذاری و در ۸ درجه متناسب با جرم ارتکابی تعیین می‌شود و در مواردی برای قاضی این اختیار وجود دارد که تحت شرایطی میزان آن را تقلیل دهد یا تبدیل به مجازات دیگری کند.
یکی از ارفاقات قانونی که قانون گذار تحت شرایط خاصی به محکومین حبس اعطا می کند، عفو آنهاست. عفو به معنای بخشودگی زمان باقی مانده از مجازات حبس محکوم است که به دو صورت عفو عمومی و عفو خصوصی در قانون تعیین شده است. اما هر یک از عفو خصوصی و عمومی به چه معناست و شرایط آن ها به چه صورت است؟ در این مقاله از دادواره به پاسخ این سوالات خواهیم پرداخت.
شرایط اعطای عفو به زندانیان
عفو عمومی در ماده ۹۷ قانون مجازات اسلامی بیان شده است، به موجب این ماده: «عفو عمومی که به موجب قانون در جرائم موجب تعزیر اعطاء می شود، تعقیب و دادرسی را موقوف می کند. در صورت صدور حکم محکومیت، اجرای مجازات موقوف و آثار محکومیت نیز زائل می شود.» این نوع از عفو، همانطور که از نامش پیداست به گروهی از زندانیان در خصوص یک جرم خاص اهدا می شود که تصمیم گیری در مورد آن از طریق مجلس شورای اسلامی صورت می گیرد. این عفو فقط در جرایم مستوجب تعزیر اعمال می شود و جرایم مستحق قصاص یا دیه یا حدود مشمول عفو عمومی نخواهند شد.
توجه داشته باشید که عفو عمومی تأثیری در پرداخت دیه و جبران خسارت زیان دیده ندارد
اما عفو خصوصی طبق ماده ۹۶ قانون مجازات اسلامی: «عفو یا تخفیف مجازات محکومان، در حدود موازین اسلامی پس از پیشنهاد رئیس قوه قضائیه با مقام رهبری است.» این نوع از عفو به صورت موردی و در مناسبت هایی مثل دهه فجر، عید نوروز، نیمه شعبان و ولادت های ائمه به زندانیانی که شرایط خاصی دارند از سوی رهبری اعطا می شود. خود زندانیان یا خانواده آن ها و یا قاضی می توانند درخواست عفو را به رئیس زندان بدهند،
این درخواست در ابتدا در هیئت هایی مطرح می شود که اعضای آنها عبارتند از رئیس دادگستری، قاضی تحقیق زندان و رئیس زندان. و سپس از اداره اطلاعات، ستاد مبارزه با مواد مخدر و… گزارش کاملی از وضع زندانی گرفته می شود.
پس از انجام بررسی در کمسیون عفو، رئیس کمسیون فهرست اسامی زندانیان مستحق عفو را تقدیم رئیس قوه قضائیه می نماید و رئیس قوه قضائیه نیز حداقل ۱۵ روز قبل از یکی از مناسبت های عفو به مقام رهبری پیشنهاد می‌کند. چنانچه مقام رهبری موافقت نماید، این عفو به زندانیان اعطاء می شود.
این عفو فقط در جرایم مستوجب تعزیر اعمال می شود و جرایم مستحق قصاص یا دیه مشمول عفو خصوصی نخواهند شد، در مورد مجازات حدی نیز با توجه به وجود شرایط خاصی از جمله توبه متهم در مواردی که با اقرار ثابت شده باشد، میسر است.
زندانی متقاضی عفو خصوصی نباید مرتکب این جرایم شده باشد؛
- سرقت مسلحانه
- قاچاق حرفه‌ای
- محاربه
- جرایم جاسوسی
- اختلاس
- قاچاق سلاح و مهمات
- آدم‌ربایی
- ارتشا
- جرایم مستوجب حد شرعی اعدام و سنگسار (مانند زنای محصنه، زنای به عنف و لواط) به شرط اینکه جرم با شهادت شهود ثابت شده باشد.
همچنین شخص زندانی یا باید شاکی خصوصی نداشته باشد و یا در صورت داشتن شاکی خصوصی رضایت او را جلب کرده و یا ضرر و زیان او را جبران نماید.
نیاز به مشاوره حقوقی تلفنی دارید ؟ تماس بگیرید.
