شرایط گرفتن حضانت فرزند

حضانت یکی از مهمترین و پر چالش ترین نهاد هایی است که در حقوق خانواده ی ایران وجود دارد . مطابق قانون مدنی حضانت برای پدر و مادر از جنبه ی حق فراتر رفته و هم حق است و هم تکلیف . حق حضانت برای پدر و مادر به این معناست که آن ها پس از تولد فرزندشان می توانند از فرزند خود نگه داری کرده و هیچ کس نمی تواند به جز موارد قانونی آن ها را ازاین امر منع کند و تکلیف حضانت نیز به این معناست که وظیفه ی نگه داری فرزند پس از تولد بر عهده ی والدین است و آن ها نمی توانند از این تکلیف سر باز زنند .

بنابراین اولویت حضانت فرزند با پدر و مادر است مگر اینکه شرایطی در زندگی خانوادگی کودک به وجود بیاید که این نگرانی را ایجاد کند که ادامه ی زندگی کودک با آن ها برای سلامت جسمی و یا روانی او خطرناک است . علاوه بر این در مواقعی که والدین کودک اقدام به طلاق می کنند حضانت فرزند به یکی از آن ها سپرده می شود که در مقالات قبل به طور کامل با روند آن آشنا شدیم ، اما سوال اینجاست که شخص دارنده ی حضانت چه شرایطی باید داشته باشد تا دادگاه نگه داری طفل را به او بسپرد؟ در این مقاله از دادواره به بررسی این سوال خواهیم پرداخت .

شرایط گرفتن حضانت فرزند

حضانت فرزند را باید به کسی واگذار کرد که شایستگی و توانایی برای انجام این کار را داشته باشد و منظور از شرایط گرفتن حضانت شرایطی است که باید در شخصی که نگهداری طفل به او واگذار می شود وجود داشته باشد.

در فقه امامیه حضانت کودک به کسی واگذار می شود که آزاد (غیر برده) ،عاقل،امین و قادر به نگهداری طفل باشد و اگر طفل مسلمان باشد،شخص نامسلمان حتی اگر مادر کودک باشد نمی تواند حضانت اورا به عهده بگیرد.

در حقوق امروز ایران با لغو بردگی شرط آزادی زائد است چون همه ی اشخاص آزادند،اما شرایط دیگری لازم است که عبارتند از:

۱) بلوغ:شخص نابالغ که خود نیاز به نگه داری دارد نمی تواند عهده دار حضانت شود و شخصی که می خواهد از کودک نگهداری کند باید بالغ باشد.

۲) عقل:کسی که نگهداری کودک به او واگذار می شود باید عاقل باشد،ماده ی ۱۱۷۰ قانون مدنی این شرط را فقط در مورد مادر ذکر کرده اما از آنجایی که نمی توان حضانت طفل را به دیوانه واگذار کرد،در این مورد فرقی بین مادر و غیر او نیست.

۳) توانایی عملی:قانون گذار در این باره صراحتا صحبتی نکرده اما مسلم است که نمی توان حضانت کودک را به کسی که توانایی نگهداری آن را ندارد،سپرد.در ماده ی ۱۱۷۳ قانون مدنی هم بیان شده که :«اگر در اثر عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی کسی که حضانت با اوست صحت جسمانی یا تربیت اخلاقی طفل به خطر بیفتد،دادگاه می تواند حضانت را به دیگری واگذار کند.» از این ماده مشخص می شود که در نظر قانون گذار توانایی مواظبت و نگهداری کودک شرط است.

البته لازم نیست شخصی که عهده دار حضانت می شود، شخصا توانایی نگهداری طفل را داشته باشد،بلکه کافی است بتواند به وسیله ی دیگری یا با سپردن کودک به یک موسسه ی مناسب و با مسئولیت خود،این کار را انجام دهد. در هر حال مسئولیت حضانت با کسی است که قانونا به آن مکلف شده است.

۴) شایستگی اخلاقی:درباره ی این شرط هم قانون گذار صراحتا سخن نگفته اما می توان لزوم آن را از ماده ی ۱۱۷۳ قانون مدنی استنباط کرد.

در حقوق اسلامی هم گروهی با شرط عدالت یا امانت به لزوم شایستگی اخلاقی اشاره کرده اند.

۵) عدم ازدواج مادر با شخص دیگر:طبق ماده ی ۱۱۷۰ قانون مدنی که منطبق با فقه امامیه است، مادر تا زمانی دارای حق حضانت است که شوهر دیگری اختیار نکرده باشد و ازدواج مادر با شخصی غیر از پدر طفل مانع حضانت است.

پیشنهاد میکنیم مقاله مفهوم حضانت فرزند را مطالعه کنید.

البته با توجه به مواد ۱۲ و ۱۳ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۵۳ و مواد ۴۱ و ۴۵ قانون جدید حمایت خانواده،می توان گفت دادگاه می تواند در صورتی که مصلحت کودک اقتضا کند حضانت را به مادری که ازدواج کرده واگذار کند یا او را سمت حضانت باقی بگذارد،در این خصوص تصمیم گیرنده دادگاه است.

اگر زن دیگری به جز مادر که حضانت طفل به او واگذار شده شوهر کند آیا حضانت او ساقط خواهد شد؟قانون مدنی در این خصوص ساکت است اما می توان گفت وقتی که ازدواج مادر که محبت بیشتری نسبت به طفل دارد موجب سقوط حضانت باشد،ازدواج شخص دیگری که عهده دار حضانت است هم قطعا و به طریق اولی موجب سقوط حضانت خواهد بود مگر این که به موجب تصمیم دادگاه ،با توجه به وضع جدید زن،نگهداری طفل همچنان به او واگذار شود.

۶) اسلام:فقهای امامیه معتقدند کافر نمی تواند حضانت طفل مسلمان را بر عهده داشته باشد و برای تایید این نظر علاوه بر استدلال به آیات و روایات می گویند که واگذار کردن حضانت طفل مسلمان به کافر از لحاظ ایمان و حمایت اخلاقی برای او زیان آور و خطرناک است.

در حقوق ایران قانون گذار مستقیما به شرط اسلام اشاره ای نداشته اما با توجه به فقه امامیه و اصل ۱۶۷ قانون اساسی و ملاک ماده ی ۱۱۹۲ قانون مدنی که مربوط به وصی است می توان گفت که کفر مانع حضانت است.

ابتلا به بیماری واگیر دار شخص عهده دار حضانت

هر گاه پدر یا مادری که دارای حق حضانت است به یک بیماری واگیر دار مبتلا شود که بیم سرایت آن و زیان برای طفل وجود داشته باشد آیا حق حضانت ساقط می شود؟

بعضی از استادان حقوق به طور کلی معتقدند حق حضانت در این موارد به طور کلی ساقط می شود مگر این که شخص بتواند به وسیله ی پرستار تکالیف حضانت را انجام دهد.

بعضی از فقهای امامیه نیز این نظر را در مورد سل، جذام، برص و حتی فلجی که امیدی به بهبودی آن نباشد را پذیرفته اند.

اما می توان گفت اصل بقای حضانت است و دلیلی بر سقوط حضانت به صرف ابتلای شخص به یک بیماری واگیردار وجود ندارد، خصوصا آن که ممکن است بیمار مباشرتی در نگهداری کودک نداشته و اقدامات لازم برای جلوگیری از سرایت بیماری را انجام دهد. البته در خصوص ابتلا به بیماری های مهم دادگاه می تواند با رعایت مصلحت طفل، حضانت را به ضخص دیگری واگذار کند.

جمع بندی :

در این مقاله گفتیم که اصل بر این است که حضانت فرزند با پدر و مادر می باشد مگر اینکه در نتیجه ی طلاق یا وجود بعضی از شرایط مقرر قانونی دیگر در دارنده ی حضانت ، این حق و تکلیف از آن ها سلب شود و سپس شرایط گرفتن حضانت فرزند را به طور کامل بیان کردیم . حال شما بگویید ، چه تجربه ای در این زمینه داشتید که میتواند به بقیه کمک کند؟ همه ی آن ها را میتوانید زیر همین پست به صورت نظر بنویسید . البته فراموش نکنید که مجله حقوقی دادواره با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی در مشهد همواره در خدمت شماست.